Tydzień trzeci – Temat: W nocy
W trzecim tygodniu konkursu przysłaliscie pięć fotografii. Głosy oddawać można do 17/06/2017 23:59:59. Zapraszamy do zabawy i do komentowania.
Fotografia 1
Fotografia 2
Fotografia 3
Fotografia 4
Fotografia 5
Sponsorem konkursu jest firma Reef Shop z Gdyni
Wyniki będą pokazane po zakończeniu głosowania.
[yop_poll id=”9″]
Tydzień drugi – Temat: SPSy
W drugim tygodniu konkursu przysłaliscie sześć fotografii. Głosy oddawać można do 10/06/2017 23:59:59. Zapraszamy do zabawy i do komentowania.
Foto 1
Foto 2
Foto 3
Foto 4
Foto 5
Foto 6
Wyniki będą pokazane po zakończeniu głosowania.
[yop_poll id=”8″]
W pierwszym tygodniu konkursu przysłaliscie pieć fotografii. Głosy oddawać można do 27/04/2017 23:59:59. Zapraszamy do zabawy i do komentowania.
Foto 1
Foto 2
Foto 3
Foto 4
Foto 5
Wyniki będą pokazane po zakończeniu głosowania.
[yop_poll id=”7″]
W ostatnim tygodniu otrzymaliśmy cztery prace konkursowe. Która według Was jest najładniejsza?
Zdjęcie nr 1
Zdjęcie nr 2
Zdjęcie nr 3
Zdjęcie nr 4
Uwaga: Wyniki głosowania będą ujawnione po zakończeniu glosowania.
[yop_poll id=”5″]
W ostatnim tygodniu otrzymaliśmy siedem prac konkursowych. Która według Was jest najładniejsza?
Zdjęcie nr 1
Zdjęcie nr 2
Zdjęcie nr 3
Zdjęcie nr 4
Zdjęcie nr 5
Zdjęcie nr 6
Zdjęcie nr 7
[yop_poll id=”4″]
Having in mind the controversy that the previous test aroused I defended myself for quite some time before making the new approach to the subject. However, I have to admit that for the past two years I regularly received emails asking for further tests. In marine aquaculture, two years is a long period of time, therefore I finally decided to re-measure using popular salts.
I was primarily interested in the changes of salt’s parameters that I have studied before as well as salt’s parameters that are recent in the market. Probably I won’t satisfy everyone again, but unfortunately a number of aquarium salts available on the market far exceeds my logistical and financial means, so believe me that the test of thirteen salts is the absolute maximum of my organizational capabilities. The test itself is almost twice as large as the previous test, and is twice as effective. This gives a huge amount of data to elaborate, which unfortunately is very laborious, considering that I do it all by myself.
I hope this test will not cause as much negative backlash as the previous one. Moreover, I wanted to point out that I’m not affiliated with any company selling marine salts for aquaristics. I have no commission whatsoever from selling any product of any brand taking part in the test. I assure you that despite the unquestionable curiosity of the results, I do not care that certain salt “won” this test. I deliberately skipped the salt I personally use, and consider one of the better ones on the market, so as not to be blamed for bias.
This text is by no means a purely scientific study, rather an objective analysis of a subject that, due to my experience, is enriched with subjective elements. As we touch on the topic of direct comparison of different products, I wanted to ensure that I made every effort to ensure that the information provided was accurate and consistent with the results. The aquarium salt test will not determine the winner or loser; Its task is to give you the information you need to make a personal decision.
The test itself is based on similar principles and is developed according to a similar scheme as the previous test. I strongly encourage you to read the previous material (http://reefhub.pl/test-soli-drugie-starcie/) as the descriptive part is slightly reduced in order to reduce the volume of the article.
This project is a big logistics and financial challenge, so I wanted to thank the companies that provided the test salts. For all readers of this article, consider yourself invited to shop in the following stores:
And for all the shops, in the following wholesalers:
Aquarium salt together with water forms the basis of the marine environment in the aquarium. It is thanks to salt, we can enjoy the marine hobby. Aquarium salt is the base of any supplements in the aquarium and is intended to make the marine animals we buy feel good and healthy in our aquarium. However, the topic is much more complex than many people might expect. Ideal would be to use the natural seawater (NSW) from tropical regions, but this being impossible, manufacturers had to create a mixture of different ingredients that, when dissolved in RODi water, gives a saline composition similar to NSW.
Believe me, however, that the topic is not at all simple. The salt producer must be aware of many factors, such as impurities, fragmentation, hygroscopicity, accuracy, homogeneity of components, let alone the stability of humidity and air temperature in the production areas. This is followed by the manufacturer’s approach to the topic of optimal brine parameters, which has a direct impact on its composition and price.
There are many chemical elements in the sea water – almost whole Mendeleev’s Table, but do we really need all of them while copying the NSW composition? Of course not. First of all, it is neither profitable nor necessary. The repetition of salt parameters is far more important – so that each bucket of the batch has the same composition of major macro and micronutrients
As I wrote earlier, there are a lot of different sea salts on the market, from which I had to choose a few to test. The basic criterion was the universality on the Polish market. In the forum you gave a lot of suggestions and it soon became clear that another test with six or seven salts wouldn’t be enough. Thanks to our sponsors help, we have managed to gather 13 salts that took part in the test. Which were (in alphabetical order):
Aquaforest Probiotic Reef Salt (AFPB)
Aquaforest Reef Salt (AFRS)
Colombo (COLOMBO)
Fauna Marin (FM)
Instant Ocean (IO)
Kent (KENT)
Living Colors (LC)
Microbe-Lift Organic Active (MLOA – in certain graphs labelled as MB OA)
Microbe-Lift Premium Reef (MLPR – in certain graphs labelled as MB PR)
Preis Meersalz (PR)
Reef Crystals (RC)
Red Sea Coral Pro (RSCP)
Red Sea Salt (RSS – in certain graphs labelled as RS)
The Salt Seachem Reef Salt supposed to be in the test. However, I got information from the distributor that a new salt will enter the market, which will replace the current one. So it did not make sense to test the “old” one, and “new” was not available yet.
From the above-mentioned salts, Microbe-Lift and Colombo salts are relatively new on the Polish market. The rest are already well known in the Polish aquaristic society.
In fact, the test itself is not too different from the previous one. Using each salt I made a 10-liter salinity solution of 35ppt which was then subjected to tests that I could perform at home. Then I took samples that were sent to the laboratory for the measurement of 35 different elements.
The purpose of this study was to determine the amount of salt needed to saline 10L of RODi water up to 35ppt. The salinity was measured using a Deltec telescope refractometer. During the tests one of them crashed and despite repeated calibration, he underestimated the result by 2ppt. Unfortunately, I noticed this only after more than half of the measurements, when I compared it to the second refractometer to confirm the results. Unfortunately, the damage has been done and I decided to finish the salinity measurement on the same refractometer and then convert all the results to 35ppt. In this way any measurement error was the same for all salts. Moreover the brine temperature during the stirring was maintained at 25C.
Picture 1- Performance of individual salts (in grams) per 10 liters of the solvent at salinity level of 35ppt
Let’s see what might affect the performance differences. Of course, what first comes to mind is the moisture of the individual salts. However, I think it is of little importance with the new packaging. I strongly suspect more hydration of the main ingredients of salt, eg calcium chloride. The more hydrated the compound, the more we need to use it to get the desired concentration. I already wrote about it in my previous article. Hydration takes place during crystallization of salt, water molecules get trapped in its crystal lattice. The more water molecules, the “amount of salt in salt” is less. For example, magnesium hexahydrate MgCl2x 6H2O contains as many as six water molecules, which together weigh more than the MgCl2 itself. In practice, this translates into salt efficiency. In order to obtain a one molar concentration of MgCl2 solution we have to pour about 95 g of anhydrous MgCl2 and about 203g of hexahydrate. 108g more to get the same concentration. This is the main reason why different salts have different efficiency. The second reason is the molar mass of the compounds used which are different in every salt. If we want to obtain a one-molar concentration of Mg2 ions + we have to add about 95 grams of anhydrous MgCl2 and, using magnesium sulphate, we have to add more than 120 grams of MgSO4.
You will probably ask why manufacturers do not use anhydrous substances. The answer is simple. In general, the more hydrated the compound, the less moisture it absorbs from the air, and therefore the salt is more durable and resistant to petrification.
Edit: I had some concerns about elevated performance of the Aquaforest salts. I am not saying whether they are good or bad, but I am going to investigate it in another project. Stay tuned.
After achieving the desired salinity, each brine was mixed for 45 minutes and then subjected to pH measurement. The measurement was made using an electronic AZ8686 measurer, which was checked several times a day in the control fluid.
PH is an important indicator of water quality and has a direct impact on the calcification processes. The perfect pH level in the aquarium should be in the range of 8.2 – 8.4, although the result above 8 can be considered satisfactory. PH results below 7.7 are disturbing and may be the reason for slow growth of the coral skeleton.
Picture 2 – pH measurement results after 45 minutes of brine mixing.
The chart shows that all tested salts gave solutions with a pH of 8 or above. This is good because even a larger one-off change will not disturb the pH of the aquarium. Especially in the mature tank where the pH level will quickly align.
At the end of the mixing, the KH measurement was performed using a Hanna Instruments HI755 pocket photometer. During the whole test, the KH measurement was performed twice. Once after 45 minutes of brine mixing and then by the MarinLab lab. The time period between measurements was about 10 days. Triton does not offer any KH measurements. KH results will be discussed below.
At the end of mixing, a black-and-white contrasting stencil was inserted into the bottom (18cm) of the bucket. The subjective assessment of clarity was made on the basis of turbidity of the water over the stencil. All salt solutions were evaluated in the same place and with the lighting as uniform as possible.
I have to admit that all marine salts with only one exception performed perfectly. Within 45 minutes of mixing all but one salts have clarified to satisfactory results. Only Kent solution of salt remained milky – even after 24 hours. A few years ago I had an encounter with Kent salt, but I do not recall such opacity. Turbidity often arises as a result of strong salt dampness when the reaction between calcium ions and carbonate ions occurs on the surface of neighbouring crystals. Colloidal calcium carbonate is formed, which is hardly soluble. Salt, however, was loose and looked dry. I suspect I might have gotten a defective copy.
Picture 3 – Pictures of a stencil lying on the bottom of a bucket with mixed brine.
As it is known, salts tend to absorb moisture from the air (hygroscopicity). I have weight 100 grams of each salt and put them in separate containers. Then after 20 hours I weighed them again. The more hygroscopic the salt, the more moisture it catches from the air thus weighs more. We have to focus on couple variables.
First, heavier salt has reduced yield. We can suppose that the longer we use a pack, the more effectiveness it loses.
Secondly, the rate of absorption of moisture from the air depends on many factors such as opening frequency, air humidity, temperature fluctuations etc. And I expect it to be faster at the beginning of each package than at the end. Separate studies on this subject could be useful. Finally, too much salt dampness can make it unusable due to chemical reactions between its components
During measurement, the air temperature was around 21.5C and the relative humidity was at 46%.
Picture 4 – 100g samples of each salt absorbed humidity for 20 hours.
Let’s see how does it look on the graph:
Picture 5 – Weight gain of 100 gram samples after 20 hours.
All salts performed very similarly giving a weight gain of about 1%. Living Colors and Instant Ocean gave the best results; Colombo the worst. Remember, however, that there is no poor quality salt here. Hygroscopicity is an inherent feature of salts, and the results obtained do not differ from those expected. The maximum weight range between the least and the most hygroscopic salt is 0.48g per 100g. Putting it on a 20kg bag we expect the loss of about 96g, that is the amount needed to salivate about 2.3L of water at 35ppt. To sum up, the average salt loses about 1.12% of its effectiveness on the packaging.
The unfortunate feature of salt, which results directly from hygroscopicity is the ability to agglomerate. Neighboring crystals connect their crystalline lattices to form lumps, which in extreme cases can retain the shape of the container in which they are located. This is, of course, an unfavorable feature that can lead to salt being useless. If the lumps of salt are easily breakable, such salt can be used further. However, if the contents of the bucket are stone hard, such salt is usually thrown away (or complaint).
After hygroscopic examination, all salts were gently removed from the containers and aligned with each other for comparison.
Picture 6 – After weighing, slats were gently removed from their containers
We can clearly see that 3 marine salts have preserved the container shape. These are: Kent, Reef Crystals and Instant Ocean salts. Red Sea Coral Pro and Living Colors were loose the most.
Picture 7 – Salts after a gentle crush.
Then, with a little force, I tried to crush the “salt pucks” to see how fossilized they are. Basically, apart from Instant Ocean and Kent, they all fell apart. I will add that eventually each of the salt has surrendered, although Instant Ocean, Reef Crystals and Kent, despite being loose, seemed damp.
To test the chemical composition, I took samples of water from each batch and sent it to two different laboratories for an ICP-OES spectrophotometer test. One sample was sent to German Triton and the other to Polish MarinLab. I know, I know … I can already hear the voices of indignation … because it is well known that Aquaforest and MarinLab have the same owner. However, I decided to do this for several reasons. Firstly because the MarinLab’s ICP measurement was not the only measurement with the spectrophotometer, and with the I can easily verify them results of the Triton lab. Secondly, all the samples were sent to the lab anonymously and only I knew which number corresponds to which salt. Finally, this situation gave an incredible opportunity to check the reliability of the results from both laboratories and to compare them directly.
While at the ICP topic, I will mention how it is done, so you will see the whole picture while reading graphs down below. Although the ICP-OES is currently the highest quality analysis method available for marine aquarists, it has certain problems which can impact the accuracy and precision of the seawater results especially with smaller ranges of trace elements. For macroelements, a single flow process (single pass) gives you a fairly good results of 3-5% accuracy (https://reefs.com/magazine/triton-lab-icp-oes-water-testing-154/) and from what I know, MarinLab makes two separate measurements – for micro and macroelements. I do not know what analytical and standardization procedures Triton and MarinLab implemented, but for the test sake I will accept +/- 4% discrepancies between results from the two companies. On the other hand, it is an analysis of complex solutions with unknown parameters, so there is no way to undermine or deny any result.
The significant difference between the Triton and MarinLab tests is that, for a small extra, MarinLab also makes it possible to carry out an RODi water test. This allows you to check the quality of the reverse osmosis system without buying an additional test. RODi water test may be the background to subtract from the aquarium water test results. For Triton, a separate test is required.
The results will be related to the marine water composition given by Karl K Turekian in his 1968 work “Oceans.” These studies may not be the latest because they were published nearly 50 years ago, but for our needs they are sufficient. Another thing is, the quantitative composition of the seawater depends on the salinity of the water and changes (keeping the relationship between macroelements – Diettmar Rule) from 32ppt in the Alaskan Gulf area to 40ppt in the Red Sea. And even if we only consider tropical regions, the salinity will vary from 34 to 40ppt. Therefore, in order to partially facilitate the analysis, I will assume that the basis for comparison will be the salinity of 35ppt (K. Turekian’s work), and the results of – 3% to + 14.3% will be optimal for aquarium inhabitants. The optimum will be marked with two horizontal lines. I know this is not the best way to do this, but otherwise only NSW will have the perfect parameters and every test salt will lose to it.
Picture 8 – Average chemical composition of seawater at salinity of 35ppt (source: Karl K. Turekian Oceans, 1968)
Calcium, together with carbonate ions, forms the basis for coral reefs. It is thanks to them coral skeletons shell molluscs or other limestone structures are created. It is not surprising that aquarists require their sea salt to have adequate levels of this element. NWM contains an average of 411mg / L.
Picture 9 – Calcium Ca (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt.
The vast majority of the examined salt had results above natural values. Fortunately, calcium is one of those elements to which corals are quite tolerant. From my experience I know that, in the aquarium, SPS corals feel good at the levels of this element in the range of 380 – 480mg / L. AF PB, Colombo, FM, IO and RSS salts meet this premise. Kent Salt showed the highest results, much above the optimum, and Living Colors Salt was the only salt with little calcium deficiency relative to the optimum.
Except for one salt, all results from both labs correspond to each other, assuming a margin of +/- 4% for error.
Magnesium plays a significant role in the balance between calcium and carbonate in the seawater, which is overrun by these ions. Magnesium blocks the precipitation of calcium carbonate in water. Low levels of magnesium cause calcium and carbonate to “escape” from the solution.
In the NSW the level of magnesium ions reaches about 1290mg/L at the 35ppt salinity. As a fun fact I will add that in reef in areas with higher salinity (Red Sea, Kuwait Bay) magnesium can be even above 1700mg/L (source: Warehouse – water and cleanup, January 2005). However, we will return to our optimum of -3% to + 14.3%.
Picture 10 – Magnesium Mg (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt..
Except for the Colombo salt, all tested salts achieved at least one result in the given optimum. The most similar to NSW were Fauna Marin (FM), Living Colors (LC), Instant Ocean (IO) and Red Sea Salt (RSS) salts. Significant excess of magnesium levels was detected in Colombo salts. Fortunately, these are not dangerous levels.
As far as comparing ICP-OES results, you can see that all MarinLab results are lower than those from Triton. The four salts results: AFRS, AFPB, MLOA and MLPR from both laboratories have achieved greater variance than previously set +/- 4%
Alkalinity (KH) is one of the most important water parameters in a marine aquarium. Holding KH at an appropriate level has an impact on a range of processes, from controlling pH fluctuations, through probiotic filtration efficiency, to calcification efficiency of limestone. The parameter itself is quite complex and often misunderstood. For more information on alkalinity (KH) in the aquarium visit: http://reefhub.pl/kh-czy-alkalicznosc-o-c-w-tym-chodzi/ Fortunately for us aquarists, alkalinity (KH) translates in a simple way into the amount of bicarbonate ions in water. They are the source of carbonates during the calcification of CaCO3 calcium carbonate.
Let’s see the results on the graph.
Picture 11- Alkalinity of the tested brines at 35ppt. Blue color – results marked with Hanna HI755 photometer after 45 minutes of brine mixing. Red color – results from MarinLab about 10 days after mixing the brine
Aquarium salt is a chemical base in the aquarium and, together with various methods of macro and micronutrient supplementation, forms the basis of the chemical environment in the aquarium. Many times in different forums I said, that in my opinion, in order to create domestic reefs we have to copy what nature gives us – that is, ready NSW parameters on the reefs. Alkalinity of seawater is about 7dKH and unfortunately, none of the salts has reached this level (assuming that the MarinLab’s LC result is a mistake).
In my aquarium, KH stays at 7dKH level and I replace 5% of water per week. Striving for the stability of this parameter, I can assume that for my needs salts with KH less than 9dKH will be suitable. Then the change of KH during the water change will be about 0.1dKH (9 – 7×5% = 0.1), which should not irritate the corals. On this basis, the optimum range is 6.5 – 9dKH, and the salts within this range are both AF, Colombo, FM and both Microbe – Lift salts
What about salts with higher alkalinity? I wrote about it in the previous test mentioning Red Sea Coral Pro, which is famous for its high KH. For details, I refer to the previous test.
The next thing that caught my eye was the similarity between the results of both measurements. I do not know the method of marking KH by MarinLab, but I get two conclusions. Firstly, the KH level in the closed tube is relatively stable over time, and second, I have another proof that the HI755 photometer gives reliable results.
Two salts are an exception – Living Colors and Reef Crystals. In both cases, the result from MarinLab is much lower than in one using Hanna. There can be many reasons, so I do not even try to guess. I will just add that in the previous KH test of the Reef Crystals salt after 45 minutes of mixing resulted in 12.5 dKH
Sodium and chloride ions are considered as the main regulators of salinity. In our study, however, we do not have the results of chloride concentrations, which makes it more difficult to interpret the results.
Picture 12 – Sodium Na (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt..
Sodium in the seas at salinity of 35ppts reaches 10800mg/L. The graph shows that all salts have a similar levels of sodium ions.
The results from both ICP-OESs correspond to the accepted error of +/- 4%.
Potassium ions are important for coral metabolism. Here I wrote more about potassium: http://reefhub.pl/potas-suplementacja-w-akwarium-morskim/. Let’s see the potassium levels detected in the tested salts:
Picture 13 – Potassium K ions (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt.
The potassium level in NSW is about 400mg/L (Turekian gives 392mg/L in its work). The graph shows that most of the tested marine salts have a well-balanced potassium levels of 380-450mg/L. The Kent salt is an exception with a potassium level of over 510 mg/L, and Colombo salt with levels of 340 mg/L.
Results from the Triton and MarinLab labs correspond to the assumed error margin of +/- 4%
The level of bromide ions in the NSW is about 67 mg/L. Unfortunately, scientists have different opinions of the role of this element in coral metabolism.
Picture 14 – Bromide Br ions (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt.
As we can see from the the chart, the greatest excess of bromides relative to the NSW came out in Kent salts. The zero of bromide in Living Colors indicates that the producer intentionally omitted this element while balancing his salt. Not so long ago, AFPB salt also did not have bromide in its composition. The manufacturer rightly explained that bromide-free salt could be used in systems with ozone generators (bromides treated with ozone, oxidized to harmful bromates). I wonder if the LC salt producer justifies the lack of bromides in their salt with the same explanation.
Except for the Preis salt, the results of the both labs correspond to each other in the accepted range.
In general, boron is not an element that needs to be carefully controlled. Scientists say that boron can be an essential nutrient for some marine organisms, but also that it can be toxic to others with little over natural levels. It is recommended to maintain its NSW level of around 4.4mg/L, although levels below 10mg/L are generally tolerated. (Http://reefkeeping.com/issues/2004-05/rhf/) The chart below shows that all tested salts have fulfilled this requirement.
Picture 15 – Boron B (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt.
Triton and MarinLab spectrophotometers results vary, making it difficult to identify the best salt, but by average, we find that both the Aquaforest, Instant Ocean and Red Sea Coral Pro salts are within a preset optimum of boron content of 4.2-5mg/L. The other salts if they are not too far from optimal values do not show dangerous amount of boron. Producers Colombo and Kent have determined that their salts will have only minimal amounts of this element.
The level of strontium in the NSW according to Turekian is 8.1 mg/L, and the recommended level of this element in the aquarium should be within 5-15mg/L (http://reefkeeping.com/issues/2004-05/rhf/). Higher levels of strontium ions may be toxic to some animals
Picture 16 -Strontium Sr ions (mg/L) in tested salts at salinity of 35ppt.
The content of strontium ions in any salt does not raise any objections. All the results showed its level near the optimum.
As for the comparison of the results, you can see again the tendency in which Triton has higher results than those from MarinLab. The results are comparable, although most differences between the results are above +/- 4%
In the NSW the level of sulfate is about 2700mg/L and the sulfur level is about 900mg/L. Looking at the molar mass of sulfates (96g/mol) and sulfur (32g/mol) it is easy to see that almost all sulfur in NSW comes from sulfates. Its levels are not, however, particularly important for marine organisms. We may find here the relation to the sulfur cycle in nature and its different levels of oxidation by facultative bacteria in the DSB SO4<>S deposit. This is not something we have to control. Older versions of Balling’s methods have suggested the use of magnesium sulphate (MgSO4) but this could lead to sulphate accumulation in a system where its consumption is very low.
Picture 17 – Sulfur S (mg/L) in tested satls at salinity of 35ppt.
In most tested salts the sulfur (sulfate) results oscillate near the NSW optimum. The exception is the Colombo salt, where sulfur (sulphate) levels have been reduced by about 50%. This is not alarming, as the consumption of sulfate in the aquarium is negligible.
The results from both labs are similar, with the exception of Microbelift salts and Red Sea Salt. Again Triton’s results are higher than MarinLab’s.
To start, we will deal with silicon, which is often blamed for the problem of diatom plague. We have to keep in mind that the ICP method shows total silicon from different compounds, whether they are biologically active or not. The silicon in ICP results may come from silica SiO2, which is a component of sand or glass. This is a generalization, but this type of silicon compounds is harmless to us, just as dangerous as sand or glass in an aquarium. It is enough, however, that sand dust will float in the water, and ICP will show elevated levels of silicon.
Different situation is with SiO4 silicates. These compounds, as soluble, may be the direct cause of diatom blooms. Unfortunately, in our study we are not able to determine these compounds, so we need to approach the results carefully. However diatoms are important organisms from a biological point of view. It is estimated that 24% of the natural production of oxygen and 25% of organic matter in the oceans comes from diatoms (Wikipedia).
Picture 18 – Silicone Si (µg/L) in tested salts an salinity of 35ppt
In the NSW the level of silicon is about 2.9mg/L. All of the salts showed levels of silicon Si much below NSW. The highest level of silicon was detected in Colombo salts – 38μg/L, which is about 76 times lower than in seawater.
Next we will look at a group of elements commonly referred to as microelements. Some of them are biologically important from the supplementation point of view, and some, because of their toxicity, are highly undesirable in water.
Let’s take a look at the table below. All the results are referred to the table with the composition of seawater. Since most of the trace elements (vanadium, zinc, nickel, etc.) are not necessary for supplementation in marine aquariums, and those which are necessary (iodine, iron) can be relatively easily dosed. That’s why all the results below the NSW levels were marked in green, all over but under 14.3% in orange and above 14.3% in red. On the right side I gave the RO test results used to produce brines and the level of the element in NSW.
Picture 19 – Summary table of trace elements and phosphates. All the results below the NSW levels are marked in green, all over the NSW level but under 14.3% in orange and above 14.3% in red
Looking at the results above, we need to analyze them through the potential imperfections in the ICP-OES method while marking all components of seawater. We also need to keep in mind that we have results from two different laboratories, probably using different devices and calibration procedures.
It is perfectly evident in the case of silicon (Figure 18) and copper, which, according to Triton, is not present in any of the saline solutions tested, and according to MarinLab, is found in all – even in my RODi water. This would suggest another detection threshold (LOD) or conservative measurements in both laboratories. I have no way of saying which results are correct. Probably the truth lies somewhere in the middle.
On the other hand, many of the trace elements in salts may be present as contaminants of major constituents rather than as deliberate supplementation. In this situation, salts with higher macroelement concentrations may show the presence of some micronutrients.
My remarks:
The single results of selenium in ML PR salt (Triton) and antimony in RC salt (MarinLab) – personally I would not be bothered with them.
Microbe-Lift salt is the only one to have exceeded the tin confirmed by both laboratories.
Except for the Preis and AF PB salts, in all other salts, at least one result of Aluminum Al is outside the optimal level of NSW
Lithium is most exceeded in Kent salt. The remaining salts hold optimum lithium levels or slightly exceeded them (RSCP)
Big amount of excess zinc was detected in the French IO and RC salts
All tested salts showed significant levels of manganese surplus. The best one here is the Preis salt. The interesting fact is that in the previous test AFRS salt was the only salt with zero levels of manganese.
Iodine almost halved the results. Most of Triton’s results indicated that this element exceeded ten of the 13 salts tested. MarinLab pointed out only three. The RC, IO and Preis salts were the worst, with the highest exceedance.
Iron also colored the table in red. The highest exceedances were detected in FM and RC salts. In Colombo, Kent and RSCP (according to MarinLab) salts, this element does not show any excess levels.
Results showed excess barium in eight of the tested salts – in Preis salt, twenty-one times over the NSW level. The next two were at the edge of the optimum, both Aquaforest and Fauna Marin salts had appropriate levels of this element. The interesting fact is that MarinLab detected small amount of barium in the RODi water. The problem was that it was higher than later detected in AF and FM salts.
Phosphate levels in the NSW depend on many factors such as season, depth, currents, distance from the estuary. E.Borneman in his book gives the average PO4 concentration at 0.13 mg/L. In other studies, I have found information on phosphates in the Philippines that oscillate between 0.001 and 0.08mg/L. Due to the fact that we generally aim for the lowest PO4 level in water, I have adopted a reference level of 0.05mg/L (http://pubs.sciepub.com/jas/4/1/1/). All tested salts meet this requirement, with MarinLab’s ICP again being more sensitive to the tested parameter than ICP from Triton.
Since marine aquaculture has become a popular hobby, aquarists can choose from many brands. Although the test above does not consider all the salts available on the Polish market, it gives an interesting picture of the thirteen selected for the test. First of all, the results are a confirmation of the general opinion that there is no perfect salt. Some are better at these parameters, others in different ones. This would suggest that a good idea would be to change the salt after several packs.
By taking this test, I had to accept certain assessment and reference criteria. I decided that it would be best to compare the brine to NSW. This does not mean, however, that the increased results of some parameters disqualify the given salt, because on the Internet you can find beautiful tanks with each of the tested salt.
Before I go into the summary of individual salts, I would like to once again thank all those who helped with this project and the commercial sponsors. Thanks to them this test was possible. For all readers of this article, consider yourself invited to shop in the following stores:
And for all the shops, in the following wholesalers:
The above test was conducted ad hoc and although I carried it out thoroughly, it is not a typical test. I hope, however, that the information collected will be useful to you and will help you make the decision when buying salt.
Aquaforest AFPB – Salt of the Polish producer, which became very popular on the Polish market. It fails a little in terms of performance, but compensates for the fact that chemically it is probably one of the most refined of all tested salts. By averaging ICP results from both laboratories there are no disturbing surges, and in the trace elements table this salt falls as one of the better ones. Aquaforest Probiotic Salt is advertised as a salt containing probiotic bacteria and their nutrient.
Aquaforest AFRS – the second salt of our producer, differing mainly in that it does not contain any probiotics. In terms of composition of trace elements, it was slightly worse than its twin. From the macroelements point of view it is a bit richer. This is one of the salts I also tested in the previously. It is clear that the salt composition has changed. This is illustrated by the sulfur content, Strontium Sr, and Mangan Mn. In the previous test, this was the only salt in which no trace of this element was detected. As you can see today, all the salts tested have clearly too much of this element.
Colombo – is a relatively new on the Polish market. With optimal KH and Ca, a lot of magnesium would suggest that this salt is ideal for calcium reactors because many calcium media suffer from deficiency of this element. The manufacturer decided to lower the sulphate level to the NSW and almost completely eliminated Boron B. This is the only salt in which both ICPs showed silicon Si content (well below NSW level), but the test itself is not able to show whether it comes from undesired silicon compounds. This salt came out very well in the micronutrient table and is one of the two tested salts that have shown very low levels of iron. This allows the salt to be particularly good for the yellow SPS coral colour.
Fauna Marin – FM – German producer’s salt generally regarded as very good but too expensive on our market. It has good performance and almost perfectly fits into the macroelements optima. It also has the lowest level of silicon Si. Table of micronutrients shows that it is quite pure salt, however, has one of the largest iron Fe exceedances among all of them.
Instant Ocean – IO – is a French salt of quite good reputation in Poland. Historically it is considered as a poorer salt, recommended for less demanding reef systems. Indeed most macronutrients results are at the lower side of the optimum. In the table of micronutrients with high levels of iodine I and Zn zinc, it ranks in the lower half of tested salts. Very good performance, however, has a very high tendency to agglomerate under the influence of moisture. While using this salt, it is important to remember to seal the bucket tightly. It’s strange that the manufacturer does not pack the salt in an extra bag just pouring it loosely into the bucket.
Kent – known for years on the Polish salt market, though not particularly popular. In the study, the biggest let down was the lack of clarity and lottery when it comes to composition of macronutrients and micronutrients. On the one hand, high levels of calcium Ca and potassium K, and on the other hand, almost no boron B. With the largest exceedances of lithium Li and manganese Mn and near almost undetectable traces of iron Fe shows a mess in the balance of salt. There is also great susceptibility to agglomerate. Maybe it’s just an unlucky series, but the results give you some idea.
Living Colors – LC – is a relatively new but popular salt on the Polish market. The macro results qualify this salt rather to the poorer ones, because most of them are located near the bottom of the optimum. Only boron B exceeded. This is the only salt with practically none bromides, which is recommended for systems with intensive ozone. It is a salt that is perfectly loose and not susceptible to agglomerate. In this aspect, it was probably the best of the tested salts.
Microbe Lift Organic Active – MBOA – Analysis of macroelements of this salt came out very well with most parameters lying around the optimum. It is a little worse in terms of micronutrients. Both Microbe Lift salts were the only ones showing tin contamination with tin Sn and slight zinc Zn excess. Unfortunately I was not able to find any information what bioactive ingredients hide under the “Organic Active”
Microbe Lift Premium Salt – MBPR – is the second salt from the Microbe Lift stable. The word “twin” ideally fits here, because the results of both salts are very similar. Both macro and microelements. Triton has detected Se selenium in this salt, but I suspect this is a measurement error. Wonder why the manufacturer decided to release two lines of salt, since both came out similarly? It looks like the difference really lies in the magical “Organic Active” phrase. Either way, both Microbe Lift salts have shown themselves as very interesting
The results of the Preis salt showed quite high levels of KH and Ca, whereas the deficiency of Bromides Br and Boron B. The salt showed one of the lowest Si silicon levels but had the highest concentrations of iodine I and barium Ba of all tested salts, among which it had the lowest manganese Mn and Aluminium Al contamination. Salt showed considerable resistance to agglomeration.
Reef Crystals – RC – is of the same manufacturer as Instant Ocean. In Poland it is considered as richer. Indeed, most macroelement results show higher values than IO salt. RC salt also presents numerous micronutrient levels. It tends to agglomerate, but even then, it’s quite easy to crumble.
Red Sea Coral Pro – RSCP – is a salt with historically high levels of Ca, Mg and KH, but while calcium and magnesium lie in the optimum area, KH of RSCP salt reaches the highest levels among tested. This is part of the Red Sea program, but those planning to switch to this salt should take into account its gradual implementation. Salt exhibits good resistance to agglomeration. In the table of micronutrients, it turned out quite decent. Despite some red fields, most of them are small breaches.
Red Sea Salt – RSS- is Red Sea’s twin salt, due to the color of the bucket often referred to as the Red Sea Blue (as opposed to the black salt bucket RSCP). Most macronutrients results are in perfect fit. The results of trace elements do not differ too much from its twin. It is worth mentioning that both Red Sea salts achieved the best performance in grams at 35ppt.
Witam,
Kiedy kolejny test soli był jeszcze w planach, wielu z czytelników portalu zaproponowało wsparcie finansowe. Obiecałem Wam wtedy, że spośród wszystkich prywatnych patronów projektu, którzy podali swoje dane wylosuje jedną, która otrzyma nagrodę od jednego ze sponsorów – firmy Twistman.eu z Lublina. Nagrodą jest Bon zakupowy na kwotę 500zł na produkty marki Twistman. Bon musi być wykorzystany do 31/07/2017.
Jeszcze raz chciałem podziękować wszystkim osobom, które wspomogły ostatni projekt Reefhuba. Szczęscie uśmiechnęło się do Pawła (@Kroczek). Serdecznie gratulujemy i prosimy o kontakt emailowy.
W drugim tygodniu Konkursu przysłaliscie sześć fotografii. Głosy oddawać można do 15/04/2017 23:59:59. Zapraszamy do zabawy i do komentowania.
Zdjęcie nr 1
Zdjęcie nr 2
Zdjęcie nr 3
Zdjęcie nr 4
Zdjęcie nr 5
Zdjęcie nr 6
[poll id=”6″]
English version
Mając w pamięci kontrowersje, które wzbudził poprzedni test długo broniłem się przed nowym podejściem do tematu. Muszę jednak przyznać, że przez ostatnie dwa lata regularnie dostawałem emaile z prośbami o kolejne testy. A że w akwarystyce morskiej, dwa lata to spory okres, w końcu zdecydowałem się ponownie zmierzyć z popularnymi solami.
Interesowały mnie przede wszystkim zmiany w parametrach soli, które badałem poprzednio oraz parametry soli, które są od niedawna na rynku. Zapewne znów nie zadowolę wszystkich, ale niestety ilość soli akwarystycznych dostępnych na rynku znacznie przekracza moje możliwości logistyczne i finansowe, dlatego wierzcie mi, że test trzynastu soli jest absolutnym maksimum moich możliwości organizacyjnych. Sam test jest prawie dwa razy większy od poprzedniego, a do tego wykonany jest dwukrotnie. Daje to ogromną ilość danych do opracowania, co niestety jest bardzo pracochłonne, zważywszy, że robię to sam.
Mam nadzieję, że ten test nie wzbudzi tylu negatywnych kontrowersji, jak to miało miejsce poprzednim razem. Chciałem jednak zaznaczyć, że nie jestem związany z żadną firmą sprzedającą sole morskie do akwarystyki. Sam ani nie sprzedaje, ani nie mam prowizji ze sprzedaży jakiejkolwiek marki startującej w teście. Zapewniam, że mimo niewątpliwej ciekawości wyników, nie zależy mi na tym, aby test „wygrała” ta czy inna sól. Celowo pominąłem w teście sól, którą sam używam i którą uważam za jedną z lepszych na rynku, aby nie być posądzonym o stronniczość.
Niniejszy tekst nie jest w żadnym wypadku opracowaniem stricte naukowym, a raczej obiektywną analizą tematu, która z racji mojego doświadczenia, jest wzbogacona o elementy subiektywne. Jako, że dotkniemy tematu bezpośredniego porównania różnych produktów chciałem zapewnić, że dołożyłem wszelkich starań, aby przedstawione tu informacje były rzetelne i zgodne z uzyskanymi wynikami. Test soli akwarystycznych nie wyłoni zwycięzcy ani przegranego; jego zadaniem jest dać Wam informacje potrzebne do podjęcia samodzielnej decyzji o wyborze soli.
Sam test opiera się na podobnych zasadach i jest opracowany według podobnego schematu do poprzedniego testu. Gorąco zachęcam, aby zapoznać się z poprzednim materiałem (http://reefhub.pl/test-soli-drugie-starcie/), ponieważ część opisowa jest nieco zredukowana w celu zmniejszenia objętości artykułu.
Niniejszy projekt jest sporym wyzwaniem zarówno logistycznym jak i finansowym, dlatego chciałem podziękować firmom, które dostarczyły sole do badań. Wszystkich czytelników tego artykułu zapraszam do zakupów w poniższych sklepach:
A sklepy do zakupów w hurtowniach:
Oprócz sponsorów branżowych, projekt wspomogła grupa akwarystów: Michal Urbański, Michał Trzeciak, Mateusz Kolankowski, Krzysztof Szeliga, Grzegorz Giewon, Krzysztof Drzymała, Bartłomiej Kowalewski, Marcin Grunt, Piotr Chwiałkowski, Jarosław Oleszko, Maciej Szewczyk, Tomasz Knapik, Piotr Skruch, Jacek Wala, Piotr Szewczyk, Mariusz Ratajczak, Łukasz Chodorek, Grzegorz Górka, Damian Winkiel, Arnold (FunWorld), Paweł (Kroczek) oraz ośmiu patronów anonimowych.
Dziękuję Wam za wsparcie i zaufanie. To dzięki Wam miałem siłę i cierpliwość do tego projektu. A oto niespodzianka!
Sól akwarystyczna razem z wodą tworzy podstawę środowiska morskiego w akwarium. To właśnie dzięki soli, możemy bawić się w akwarystykę morską. Sól akwarystyczna stanowi bazę jakiejkolwiek suplementacji w akwarium i ma za zadanie sprawić, aby zwierzęta morskie, które kupujemy, czuły się w niej dobrze i zdrowo. Jednak temat jest dużo bardziej złożony niż wiele osób może się spodziewać. Ideałem byłoby stosować naturalną wodę morską (NSW) z rejonów tropikalnych, ale że jest to niewykonalne, producenci musieli stworzyć mieszankę różnych składników, która po rozpuszczeniu w wodzie RODi daje solankę o składzie podobnym do NSW.
Wierzcie mi jednak, że temat wcale nie jest prosty. Producent soli musi się liczyć z wieloma czynnikami, takimi jak: zanieczyszczenia, rozdrobnienie, higroskopijność, dokładność, jednorodność składników nie mówiąc już o stabilności wilgotności i temperatury powietrza w pomieszczeniach produkcyjnych. Do tego dochodzi podejście producenta do tematu optymalnych parametrów solanki, co ma bezpośrednie przełożenie na jej skład i cenę.
W wodzie morskiej jest wiele pierwiastków chemicznych – prawie cała Tablica Mendelejewa. Tylko czy kopiując skład NSW potrzebujemy rzeczywiście wszystkie pierwiastki? Oczywiście, że nie. Po pierwsze nie jest to ani opłacalne, ani potrzebne. Dużo bardziej natomiast liczy się powtarzalność parametrów soli – tak, aby każde wiadro danej partii miało ten sam skład głównych makro i mikroelementów
Tak jak pisałem wcześniej, na rynku istnieje bardzo duża ilość różnych soli morskich, z pośród których musiałem wybrać kilka do testów. Podstawowym kryterium było powszechność na polskim rynku. Na forum podaliście wiele propozycji i szybko stało się jasne, że kolejny test z sześcioma czy siedmioma solami nie wchodzi w grę. Dzięki pomocy sponsorów i Waszej, udało się skompletować 13 soli, które wzięły udział w teście. Były to (w kolejności alfabetycznej):
Aquaforest Probiotic Reef Salt (AFPB)
Aquaforest Reef Salt (AFRS)
Colombo (COLOMBO)
Fauna Marin (FM)
Instant Ocean (IO)
Kent (KENT)
Living Colors (LC)
Microbe-Lift Organic Active (MLOA – w części wykresów oznaczona jako MB OA)
Microbe-Lift Premium Reef (MLPR – w części wykresów oznaczona jako MB PR)
Preis Meersalz (PR)
Reef Crystals (RC)
Red Sea Coral Pro (RSCP)
Red Sea Salt (RSS)
W teście miała wziąć udział sól Seachem Reef Salt. Jednak dostałem informacje od dystrybutora, że niedługo wchodzi nowa sól na rynek, która zastąpi dotychczasową. Tak więc „starej” nie było sensu testować, a „nowej” jeszcze nie było dostępnej.
Z wymienionych powyżej soli stosunkowo nowymi na polskim rynku są sole Microbe-Lift oraz Colombo. Pozostałe są już dobrze znane w polskim akwarystom morskim.
W zasadzie sam test nie odbiega zbytnio od poprzedniego. Z każdej soli wykonałem 10-cio litrowy roztwór o zasoleniu 35ppt, który następnie był poddany badaniom, które mogłem wykonać w domowych warunkach. Następnie pobrałem próbki, które wysłane zostały do laboratorium na pomiar 35 różnych pierwiastków.
Celem tego badania było określenie ilości soli potrzebnej do zasolenia10L wody RODi do 35ppt. Pomiar zasolenia wykonywany był za pomocą refraktometru lunetowego firmy Deltec. W czasie testów jeden z nich uległ awarii i mimo wielokrotnej kalibracji zaniżał wynik dokładnie o 2ppt. Niestety zauważyłem to dopiero po wykonaniu ponad połowy pomiarów, gdy dla pewności porównałem go z drugim refraktometrem. Niestety mleko się wylało i zdecydowałem się dokończyć pomiar zasolenia na tym samym refraktometrze, a następnie przeliczyć wszystkie wyniki na 35ppt. W ten sposób ewentualny błąd pomiaru był taki sam dla wszystkich soli. Dodam, że temperatura solanki podczas mieszania utrzymywana była na poziomie 25C.
Rysunek 1- Wydajność poszczególnych soli w gramach na 10L rozpuszczalnika przy zasoleniu 35ppt
Zastanówmy się co może wpłynąć na różnice w wydajności. Oczywiście najpierw nasuwają się na myśl różne wilgotności poszczególnych soli. Sądzę jednak, że przy nowych opakowaniach ma to małe znaczenie. Zdecydowanie bardziej podejrzewam większe uwodnienie (hydratacja) głównych składników soli np. chlorku wapnia. Im bardziej uwodniony związek, tym więcej potrzebujemy go użyć, aby uzyskać pożądane stężenie. Pisałem już o tym w poprzednim artykule. Hydratacja polega na tym, że podczas krystalizacji soli, w jej sieci krystalicznej uwięzione zostają cząsteczki wody. Im więcej cząsteczek wody, tym jakby „stężenie soli w soli” jest mniejsze. Dla przykładu, sześciowodny chlorek magnezu MgCl2 x 6H2O zawiera aż sześć cząsteczek wody, które łącznie ważą więcej niż sama cząsteczka MgCl2. W praktyce przekłada się to na wydajność soli. Aby uzyskać jednomolowe stężenie roztworu MgCl2 musimy wsypać około 95g bezwodnego MgCl2 i aż około 203g sześciowodnego. 108g więcej, aby uzyskać takie samo stężenie. Jest to główny powód, dla którego różne sole mają różną wydajność. Drugim powodem jest masa molowa użytych związków, które są inne w różnych solach. Jeśli chcemy uzyskać jednomolowe stężenie jonów Mg2+ musimy odważyć około 95 gramów bezwodnego MgCl2, a stosując siarczan magnezu, musimy odważyć ponad 120g MgSO4.
Zapytacie pewnie czemu w takim razie producenci nie stosują substancji bezwodnych. Odpowiedź jest prosta. Ogólnie rzecz biorąc jest tak, że im bardziej uwodniony związek tym mniej wilgoci chłonie z powietrza, a tym samym sól jest bardziej trwała i odporna na skamienienie.
Po uzyskaniu pożądanego zasolenia każda solanka mieszana była przez 45 minut a następnie poddana pomiarowi pH. Pomiar wykonany został za pomocą elektronicznego miernika AZ8686, który sprawdzany był kilkukrotnie w ciągu dnia w płynie kontrolnym.
pH jest istotnym wskaźnikiem jakości wody i ma bezpośredni wpływ na procesy kalcyfikacji. Idealny poziom pH w akwarium powinien mieścić się w granicach 8.2 – 8.4, choć wynik już powyżej 8 można uznać satysfakcjonujący. Wyniki pH poniżej 7.7 są niepokojące i mogą być powodem wolnego przyrostu szkieletu korali.
Rysunek 2 – Wyniki pomiaru pH po 45 minutach mieszania solanki.
Z wykresu wynika, że wszystkie badane sole dały roztwory o pH powyżej 8. To dobre wyniki, ponieważ nawet większa, jednorazowa podmiana nie zaburzy nam pH w akwarium. Zwłaszcza, że w dojrzałym zbiorniku pH szybko się wyrówna. Najwyższe pH po 45 mieszania uzyskała sól FM, a najniższe sól Preis.
Po zakończeniu mieszania wykonywany był pomiar KH za pomocą fotometru kieszonkowego HI755 firmy Hanna Instruments. Podczas wykonywania całego testu pomiar KH wykonany był dwukrotnie. Raz po 45minutach mieszania solanki, a drugi raz przez laboratorium MarinLab. Okres czasowy pomiędzy to około 10 dni. Triton nie oferuje pomiaru KH. Wyniki KH przedyskutujemy niżej.
Po zakończeniu mieszania na dno wiaderka z roztworem soli wkładany był biało-czarny kontrastujący wzornik. Subiektywna ocena klarowności dokonywana była na podstawie zmętnienia wody nad wzornikiem. Wszystkie roztwory soli oceniane były w tym samym miejscu i przy możliwie tym samym oświetleniu.
Muszę przyznać, że wszystkie sole z wyjątkiem jednej wypadły w tym zadaniu doskonale. Wszystkie sole z wyjątkiem jednej, w ciągu 45 minut mieszania klarowały się do zadawalających wyników. Jedynie roztwór soli Kent pozostawał mleczny- nawet po 24 godzinach. Parę lat temu miałem epizod z solą Kent, jednak nie przypominam sobie takiego zmętnienia. Zmętnienie często powstaje na skutek silnego zawilgotnienia soli, gdy na powierzchni sąsiadujących kryształków zachodzi reakcja pomiędzy jonami wapnia, a jonami węglanowymi. Tworzy się wtedy koloidalny węglan wapnia, który jest bardzo słabo rozpuszczalny. Sól jednak była sypka i wyglądała na suchą. Mam podejrzenia, że trafił mi się wadliwy egzemplarz.
Rysunek 3 – Zdjęcia wzornika leżącego na dnie wiadra z gotową solanką.
Jak wiadomo, sole mają tendencję do wchłaniania wilgoci z powietrza (higroskopijność). Do trzynastu identycznych pojemników odważyłem po 100gram każdej soli. Następnie, po 20 godzinach zważyłem sól ponownie. Im bardziej higroskopijna sól, tym więcej łapie wilgoci z powietrza i tym więcej waży. Należy zwrócić uwagę na kila spraw.
Po pierwsze sól cięższa sól ma zmniejszoną wydajność. Można przypuszczać, że im dłużej użytkujemy dane opakowanie tym więcej traci ono na wydajności.
Po drugie, tempo wchłanianie wilgoci z powietrza zależy od wielu czynników takich jak częstotliwość otwierania, wilgotność powietrza, wahania temperatury etc. i spodziewam się, że zachodzi szybciej na początku każdego opakowania niż pod koniec. Osobne badania w tym temacie mogłyby być przydatne. Po trzecie, zbytnie zawilgocenie soli może spowodować jej niezdatność do użytku ze względu na reakcje chemiczne zachodzące pomiędzy składnikami soli.
Podczas pomiaru, temperatura powietrza była około 21.5C a wilgotność względna 46%.
Rysunek 4 – Stugramowe próbki każdej soli chłonęły wilgoć z powietrza przez 20 godzin.
Zobaczmy jak to wygląda na wykresie:
Rysunek 5 – Przyrost wagi 100g naważki soli po 20 godzinach.
Wszystkie sole wypadły bardzo podobnie dając przyrost wagi około 1%. Najlepiej pod tym względem wypadły sole Living Colors oraz Instant Ocean; najgorzej Colombo. Pamiętajmy jednak, że nie można tu mówić o złej jakości soli. Higroskopijność to cecha wrodzona soli, a uzyskane wyniki nie odbiegają od spodziewanych. Maksymalna rozpiętość wagowa pomiędzy najmniej, a najbardziej higroskopijną solą to 0.48g na 100g. Przekładając to na opakowania 20kg mówimy o stracie około 96g, czyli ilość potrzebną do zasolenia około 2.3L wody przy 35ppt. Uśredniając wyniki można powiedzieć, że przeciętna sól traci wydajnościowo około 1.12% na opakowaniu.
Pewną niekorzystną cechą soli, która wynika bezpośrednio z higroskopijności jest zdolność do skamienienia. Polega ona na tym, że sąsiadujące kryształki łączą swoje sieci krystaliczne tworząc grudy, które w skrajnych przypadkach mogą zachować kształt naczynia, w którym się znajdują. To jest oczywiście niekorzystna cecha, która może doprowadzić do tego, że sól będzie bezużyteczna. Jeśli grudki soli łatwo się rozsypują, taką sól możemy stosować dalej. Jeśli jednak zawartość wiadra jest twarda jak kamień, taka sól z reguły jest do wyrzucenia (lub reklamacji).
Po badaniu na higroskopijność wszystkie sole zostały delikatnie wyjęte z odwróconych pojemników i ustawione koło siebie w celu porównania.
Rysunek 6 – Po zważeniu wszystkich próbek, sole zostały delikatnie wyjęte z foremek
Już na pierwszy rzut oka widać, że 3 sole zachowały kształt foremek. Są to sole: Kent, Reef Crystals i Instant Ocean. Najbardziej sypkie pozostały sole Red Sea Coral Pro i Living Colors.
Rysynek 7 – Badane sole po delikatnym rozkruszeniu.
Następnie, przy użyciu niewielkiej siły, próbowałem rozkruszyć „solne babki”, aby sprawdzić jak bardzo są skamieniałe. W zasadzie oprócz soli Instant Ocean oraz Kent, wszystkie rozsypywały się bez problemów. Dodam, że ostatecznie każda z soli poddała się i rozsypała, choć Instant Ocean, Reef Crystals i Kent mimo zachowania sypkości sprawiały wrażenie wilgotnych.
Aby wykonać badanie składu chemicznego, pobrałem próbki wody z każdej soli i wysłałem do dwóch różnych laboratoriów na badanie spektrofotometrem ICP-OES. Jedna seria próbek wysłana została do niemieckiego Tritona, a druga do polskiego MarinLaba. Wiem wiem… Już słyszę głosy oburzenia… bo powszechnie wiadomo, że firma Aquaforest oraz MarinLab mają tych samych właścicieli. Jednak zdecydowałem się na ten ruch z kilku powodów. Po pierwsze dlatego, że pomiar ICP MarinLab nie był jedynym pomiarem na spektrofotometrze, a mając wyniki z laboratorium Tritona mogę je łatwo zweryfikować. Po drugie wszystkie próbki zostały wysłane do labów anonimowo i tylko ja wiedziałem, który numer odpowiada jakiej soli. Po trzecie taka sytuacja dawała niebywałą okazję sprawdzić wiarygodność wyników z obu laboratoriów i je bezpośrednio porównać.
Jak już jesteśmy przy ICP to wspomnę o jeszcze jednej sprawie po to, abyście mieli pełen obraz czytając poniższe tabele. Mimo, że metoda ICP-OES jest dla akwarystów morskich obecnie najlepszą pod względem możliwości i ceny metodą analityczną, boryka się z pewnymi problemami, które mogą mieć wpływ na dokładność i precyzję wyników w wodzie morskiej zwłaszcza w najniższych zakresach pierwiastków śladowych. W przypadku makroelementów jednoprzepływowy proces (single-pass) daje całkiem dobre rezultaty ze względną dokładnością około 3-5% (https://reefs.com/magazine/triton-lab-icp-oes-water-testing-154/), a z tego co się orientuję, MarinLab robi dwa osobne pomiary – dla mikro i dla makroelementów. Nie wiem jakich procedur analitycznych i norm używają firmy Triton i MarinLab, ale na potrzeby niniejszego testu zaakceptuje rozbieżności w wynikach rzędu +/-4% pomiędzy obiema firmami. Z drugiej strony jest to analiza złożonych roztworów o nieznanych parametrach, więc nie ma możliwości, aby podważyć, albo zanegować jakiś wynik.
Istotną różnicą pomiędzy badaniem z Tritona i z MarinLab jest fakt, że za niewielką dopłatą MarinLab umożliwia wykonanie również testu wody RODi. Dzięki temu można sprawdzić jakość systemu odwróconej osmozy bez kupna dodatkowego testu. Badanie wody RODi może stanowić tło do odjęcia z wyników badania wody z akwarium. W przypadku Tritona, konieczny jest osobny test.
Poszczególne wyniki będę odnosił do składu wody morskiej podanego przez Karla K Turekiana w pracy pt.”Oceans” z 1968. Badania te być może nie są najnowsze, bo zostały opublikowane prawie 50 lat temu, ale na nasze potrzeby są wystarczające. Inna sprawa jest taka, skład wody ilościowy morskiej zależy od zasolenia wody i zmienia się (zachowując stosunki pomiędzy makroelementami – Reguła Diettmara) od 32ppt w rejonie Zatoki Alaska to 40ppt w Morzu Czerwonym. I nawet jeśli weźmiemy pod uwagę tylko tropikalne rejony, zasolenie będzie wahać się od 34 do 40ppt. W związku z tym, żeby częściowo ułatwić sobie analizę wyników przyjmę, że podstawą do porównania będzie zasolenie 35ppt (praca K. Turekiana), a wyniki w zakresie od – 3% do +14,3% będą optymalne dla mieszkańców akwarium. Granice optimum będą zaznaczone dwiema poziomymi liniami. Wiem, nie jest to najlepsze rozwiązanie, ale w przeciwnym razie tylko NSW będzie miała idealne parametry i każda badana sól z nią przegra.
Rysunek 8 – Średni skład chemiczny wody morskiej przy zasoleniu 35ppt (źródło: Karl K. Turekian Oceans, 1968)
Wapń razem z jonami węglanowi stanowi podstawę budulcową raf koralowych. To właśnie dzięki nim powstają szkielety korali, muszle mięczaków czy inne struktury wapienne. Nie dziwi więc, że akwaryści wymagają aby ich sól morska miała odpowiednie poziomy tego pierwiastka. NWM zawiera średnio 411mg/L.
Rysunek 9 – zawartość wapnia Ca (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Znaczna większość badanych soli miała wyniki powyżej wartości naturalnych. Na szczęście wapń jest jednym z tych pierwiastków, na którego poziomy korale mają dość dużą tolerancję. Z doświadczenia wiem, że w akwariach korale SPS radzą sobie dobrze przy poziomach tego pierwiastka w zakresie 380 – 480mg/L. Sole AF PB, Colombo, FM, IO i RSS spełniają to założenie. Sól Kent wykazała najwyższe przekroczenia, sporo powyżej optimum, a sól Living Colors była jedyną solą wykazującą niewielki niedobór wapnia względem optimum.
Z wyjątkiem jednej soli wszystkie wyniki z obu labów korespondują ze sobą mieszcząc się w przyjętym marginesie błędu +/-4%.
Magnez pełni znaczącą rolę wpływając na równowagę pomiędzy wapniem a węglanami w wodzie morskiej, która jest przesycona tymi jonami. Magnez blokuje strącanie się węglanu wapnia w wodzie. Niskie poziomy magnezu powodują, że wapń i węglany „uciekają” z roztworu.
W NSW poziom jonów magnezu sięga około 1290mg/L przy zasoleniu 35ppt. ) Jako ciekawostkę dodam, że na rafach w rejonach o zwiększonym zasoleniu (M. Czerwone, Zatoka Kuwejcka) poziom magnezu może sięgać nawet powyżej 1700mg/L (źródło: Magazyn – Water Condition & purification, January 2005). My jednak wrócimy do naszego zakresu optimum od -3% do +14.3%.
Rysunek 10 – zawartość magnezu Mg (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Z wyjątkiem soli Colombo wszystkie badane sole osiągnęły przynajmniej jeden wynik w założonym optimum. Najbardziej zbliżone to NSW miały sole Fauna Marin (FM), Living Colors (LC), Instant Ocean (IO) oraz Red Sea Salt (RSS). Znaczne przekroczenie poziomu magnezu wykryto w soli Colombo. Na szczęście nie są to niebezpieczne poziomy.
Jeśli chodzi o porównanie wyników ICP-OES to można zauważyć, że wszystkie wyniki z MarinLab są niższe niż te z Tritona. Wyniki z cztery soli: AFRS, AFPB, MLOA oraz MLPR z obu laboratoriów uzyskały większą rozbieżność niż wcześniej założone +/-4%.
Alkaliczność (KH), to jeden z najważniejszych parametrów wody w akwarium morskim. Trzymanie KH na odpowiednim poziomie ma wpływ na szereg procesów, od kontroli wahań pH, przez efektywność filtracji probiotycznej, aż do efektywności kalcyfikacji korali wapiennych. Sam parametr jest dość skomplikowany i często nierozumiany. Więcej informacji na temat alkaliczności (KH) w akwarium znajdziecie tu: http://reefhub.pl/kh-czy-alkalicznosc-o-co-w-tym-chodzi/ Na szczęście dla nas akwarystów, alkaliczność (KH) przekłada się w prosty sposób na ilość jonów wodorowęglanowych w wodzie. To właśnie one są źródłem węglanów podczas kalcyfikacji węglanu wapnia CaCO3.
Zobaczmy w tabeli uzyskane wyniki.
Rysunek 11- Poziom alkaliczności badanych solanek przy 35ppt. Kolor niebieski – wyniki oznaczone fotometrem Hanna HI755 po 45 mieszania solanki. Kolor czerwony – wyniki uzyskane z MarinLab po około 10 dniach od uzyskania solanki.
Sól akwarystyczna jest bazą chemiczna w akwarium i razem z różnymi metodami suplementacji makro i mikroelementów, tworzy podstawę środowiska chemicznego w akwarium. Wielokrotnie w różnych wypowiedziach na forach mówiłem, że moim zdaniem, chcąc tworzyć domowe rafy musimy skopiować to, co natura podaje nam na tacy – czyli gotowe parametry NSW na rafach. Alkaliczność wody morskiej wynosi około 7dKH i niestety, żadna z soli nie uzyskała tego poziomu (zakładam, że wynik LC z MarinLaba jest błędem).
W moim akwarium KH utrzymuje na poziomie 7dKH i podmieniam tygodniowo 5% wody. Dążąc do stałości tego parametru mogę przyjąć, że na moje potrzeby będą odpowiednie sole z KH poniżej 9dKH. Wtedy zmiana KH przy podmianie wyniesie około 0,1dKH (9 – 7 x 5% = 0,1), co nie powinno drażnić korali. Na tej podstawie uznaje, że zadawalającym optimum będzie zakres 6.5 – 9dKH, a sole które się w nim znajdują to obie sole AF, Colombo, FM oraz obie sole Microbe – Lift
Co jednak z solami z wyższą alkalicznością? Pisałem o tym w poprzednim teście przy okazji soli Red Sea Coral Pro, która słynie z wysokiego KH. Po szczegóły odsyłam do poprzedniego testu.
Kolejną rzeczą, która rzuciła mi się w oczy to podobieństwa wyników obu pomiarów. Nie znam metody oznaczania KH przez firmę MarinLab, ale nasuwają mi się dwa wnioski. Po pierwsze – poziom KH w zamkniętej probówce jest stosunkowo trwały w czasie, a po drugie mam kolejny dowód na to, że fotometr HI755 daje wiarygodne wyniki.
Wyjątkiem w tym porównaniu są dwie sole – Living Colors oraz Reef Crystals. W obu przypadkach wynik z MarinLab jest sporo niższy niż ten uzyskany Hanką. Powodów może być wiele, więc nawet nie podejmuję się zgadywać. Dodam tylko, że w poprzednim teście KH soli Reef Crystals po 45 minutach mieszania wyszło 12.5 dKH.
Jony sodowe i chlorkowe stanowią główny regulator zasolenia. W naszym badaniu nie dysponujemy jednak wynikami stężenia chlorków, co utrudnia dokładniejszą interpretację wyników.
Rysunek 12 – zawartość jonów sodu Na (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Zawartość sodu w morzach przy zasoleniu 35ppt sięga 10800mg/L. Na wykresie widać, że wszystkie sole maja podobny poziom jonów sodu.
Wyniki z obu ICP-OES korespondują ze sobą w zakresie przyjętego błędu +/-4%.
Jony potasu mają znaczenie w metabolizmie korali. Więcej o potasie pisałem tu: http://reefhub.pl/potas-suplementacja-w-akwarium-morskim/. Zobaczmy jakie poziomy potasu wykryto w badanych solach:
Rysunek 13 – zawartość jonów potasu K (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Poziom potasu w NSW wynosi około 400mg/L (Turekian w swojej pracy podaje 392mg/L). Z wykresu wynika, że większość soli posiada dobrze zbilansowany poziom potasu leżący w zakresie 380-450mg/L. Wyjątek stanowi sól Kent z mocno wyśrubowanym poziomem potasu na poziomie ponad 510mg/L, oraz sól Colombo z poziomami rzędu 340mg/L.
Wyniki z laboratorium Tritona i MarinLab korespondują ze sobą w założonym marginesie +/-4%
Poziom jonów bromkowych w NSW sięga około 67 mg/L. Niestety naukowcy nie są niestety zgodni, co do funkcji tego pierwiastka w metabolizmie korali.
Rysunek 14 – zawartość jonów bromkowych Br (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Jak wynika z wykresu, największe przekroczenie bromków względem NSW wyszło w soli Kent. Zerowy wynik bromków w soli Living Colors wskazuje na to, że producent celowo pominął ten pierwiastek w balansowaniu swojej soli. Jeszcze nie tak dawno sól AFPB również nie posiadała w swoim składzie bromków. Producent słusznie tłumaczył, że sól bez bromków może być stosowana w systemach z generatorami ozonu (bromki pod wpływem ozonu, utleniały się do szkodliwych bromianów). Ciekawe czy producent soli LC tak samo uzasadnia brak bromków w swojej soli.
Z wyjątkiem soli Preis, wyniki pozostałych soli z obu labów korespondują ze sobą w przyjętym zakresie.
Generalnie rzecz biorąc, bor nie jest pierwiastkiem, który trzeba jakoś szczególnie kontrolować. Naukowcy podają, że bor może być niezbędnym nutrientem dla niektórych organizmów morskich, ale również, że może być toksyczny dla innych już przy niewielkich przekroczeniach naturalnych poziomów. Rekomendowane jest, aby utrzymywać jego poziom z NSW czyli około 4.4mg/L, choć poziomy poniżej 10mg/L są na ogół tolerowane. (http://reefkeeping.com/issues/2004-05/rhf/) Poniższy wykres pokazuje, że każda badana sól akwarystyczna spełniła ten wymóg.
Rysunek 15 – zawartość boru B (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Wyniki ze spektrofotometrów Triton i MarinLab w większości soli sporo się różnią, co utrudnia wskazanie najlepszych soli, ale uśredniając wyniki widzimy, że obie sole Aquaforest, Instant Ocean oraz Red Sea Coral Pro mieszczą się w założonym optimum zawartości boru w zakresie 4.2-5mg/L. Pozostałe sole, o ile nie odstają zbytnio od wartości optymalnych, nie wykazują niebezpiecznych stężeń boru. Producenci Colombo i Kent uznali, że ich sole będą miały tylko minimalne ilości tego pierwiastka.
Poziom strontu w NSW według Turekiana to 8.1 mg/L, a rekomendowany poziom tego pierwiastka w akwarium powinien mieścić się w granicach 5-15mg/L (http://reefkeeping.com/issues/2004-05/rhf/). Wyższe stężenia jonów strontu mogą być toksyczne dla niektórych zwierząt.
Rysunek 16 – zawartość jonów strontu Sr (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
Zawartość jonów strontu w żadnej soli nie budzi zastrzeżeń. Wszystkie wyniki wykazały jego poziom w okolicach optimum.
Jeśli chodzi o porównanie wyników, to znów widać tendencję, w której Triton podaje wszystkie wyniki wyższe od tych z MarinLab. Wyniki są porównywalne, choć w większości soli rozstrzał pomiędzy wynikami jest powyżej +/-4%
W NSW poziom siarczanów to około 2700mg/L a poziom siarki to około 900mg/L. Patrząc na masę molową siarczanów (96g/mol) i siarki (32g/mol) łatwo zauważyć, że niemalże cała siarka w NSW pochodzi właśnie z siarczanów. Jej poziomy nie są jednak szczególnie ważne dla organizmów morskich. Możemy doszukiwać się tutaj relacji do obiegu siarki w przyrodzie i jej różnych poziomów utleniania przez bakterie fakultatywne w złożu DSB SO4<>S. Nie jest to jednak coś, co musimy kontrolować. Starsze wersje Metody Ballinga sugerowały stosowanie siarczanu magnezu (MgSO4) jednak mogło prowadzić to do kumulacji siarczanów w systemie, w którym występuje znikoma jego konsumpcja.
Rysunek 17 – zawartość siarki S (mg/L) w badanych solach przy zasoleniu 35ppt.
W większości badanych soli wyniki siarki (siarczanów) oscylują w okolicach optimum z NSW. Wyjątkiem jest sól Colombo, w której poziom siarki (siarczanów) został obniżony o około 50%. Nie jest to jednak niepokojące, ponieważ konsumpcja siarczanów w akwarium jest znikoma.
Wyniki z obu labów są podobne, z odstępstwami przy solach Microbelift oraz Red Sea Salt. Znów wyniki Tritona są wyższe od MarinLab.
Na początek zajmiemy się krzemem, który często obwiniany jest za problem z plagą okrzemek. Trzeba pamiętać, że metoda ICP pokazuje krzem całkowity, pochodzący z różnych związków, bez względu na to czy są one biologicznie czynne czy też nie. Krzem w wynikach ICP może pochodzić z krzemionki SiO2, która jest składnikiem piasku lub szkła. Jest to pewne uogólnienie, ale ten rodzaj związków krzemu jest dla nas niegroźny, tak samo jak niegroźny jest piasek lub szyby w akwarium. Wystarczy jednak, że w wodzie będzie unosił się pył piaskowy, ICP wykaże podwyższone poziomy krzemu.
Inna sytuacja jest z krzemianami SiO44-. Te związki, jako rozpuszczalne, mogą być bezpośrednią przyczyną zakwitu okrzemek. Niestety w naszym badaniu nie jesteśmy w stanie określić tych związków, dlatego do wyniku krzemu musimy podchodzić ostrożnie. Jednak okrzemki to ważne organizmy z punktu widzenia biologii. Przyjmuje się, że 24% naturalnej produkcji tlenu oraz 25% materii organicznej w oceanach pochodzi właśnie od okrzemek (Wikipedia).
Rysunek 18 – zawartość krzemu Si (µg/L)w badanych solach przy zasoleniu 35ppt
W NSW poziom krzemu wynosi około 2.9mg/L. Wszystkie sole wykazały poziom krzemu Si sporo poniżej NSW. Najwyższy poziom krzemu wykryto w soli Colombo – 38µg/L,czyli około 76 razy niższy niż w wodzie morskiej.
Poniżej zajmiemy się analizą grupy pierwiastków ogólnie nazywanych mikroelementami. Część z nich ma znaczenie biologiczne z punktu widzenia suplementacji, a część, ze względu na swoją toksyczność jest wysoce niepożądana w wodzie.
Przyjrzyjmy się poniższej tabeli. Wszystkie wyniki odniosłem do tabeli ze składem wody morskiej. W związku z tym, że większość mikroelementów (wanad, cynk, nikiel etc.) nie jest niezbędna w suplementacji w akwarium morskim, a te co są niezbędne (jod, żelazo) można stosunkowo łatwo dozować. Dlatego wszystkie wyniki poniżej poziomów NSW zaznaczyłem na zielono, wszystkie z przekroczeniem do 14,3% na pomarańczowo, a powyżej 14,3% na czerwono. Po prawo podałem wynik badania RO użytego do produkcji solanek oraz poziom danego pierwiastka w NSW.
Rysunek 19 – Tabela zbiorcza wyników pierwiastków śladowych oraz fosforanów. Kolorem zielonym zaznaczyłem wyniki poniżej poziomów NSW, wszystkie z przekroczeniem do 14,3% na pomarańczowo, a powyżej 14,3% na czerwono
Patrząc na powyższe wyniki musimy analizować je przez pryzmat potencjalnych niedoskonałości w metodzie ICP-OES w oznaczaniu składników wody morskiej. Musimy również pamiętać o tym, że mamy wyniki z dwóch różnych laboratoriów, używających prawdopodobnie innych urządzeń i procedur kalibracyjnych.
Doskonale widać to w przypadku krzemu (Rysunek 18) i miedzi, która według Tritona nie występuje w żadnym z badanych roztworów soli, a według MarinLab znajduje się we wszystkich – nawet w mojej wodzie RODi. Sugerowałoby to inny próg detekcji (LOD) lub konserwatyzm pomiarów w obu laboratoriach. Nie mam możliwości stwierdzić, które wyniki są prawidłowe. Zapewne prawda leży gdzieś po środku.
Z drugiej strony wiele pierwiastków śladowych zawartych w solach może występować jako zanieczyszczenia głównych składników, a nie jako celowa suplementacja. W takiej sytuacji sole z wyższymi stężeniami makroelementów mogą wykazać występowanie niektórych mikroelementów.
Moje uwagi:
Pojedyncze wyniki selenu w soli ML PR (Triton) oraz antymonu w soli RC (MarinLab) – osobiście bym się nimi nie przejmował.
Sole Microbe-Lift maja przekroczenia cyny potwierdzone przez oba laboratoria.
Z wyjątkiem soli Preis i AF PB, we wszystkich innych solach przynajmniej jeden wynik jest poza optymalnym poziomem NSW
Lit jest najbardziej przekroczony w soli Kent. Pozostałe sole trzymają optymalny poziom litu lub przekroczony w niewielkim stopniu (RSCP)
Spore przekroczenia cynku wykryto we francuskich solach IO oraz RC
Wszystkie badane sole wykazały znaczne przekroczenia poziomów manganu. Najlepiej tu wypadła sól Preis. Ciekawostką jest fakt, że w poprzednim teście sól AFRS była jedyną solą z zerowymi poziomami manganu.
Jod podzielił wyniki obu labów prawie na pół. Większość wyników Tritona wskazywała na przekroczenia tego pierwiastka w dziesięciu z 13 badanych soli. MarinLab natomiast wskazał przekroczenia tylko w trzech solankach. Najgorzej wypadły sole RC, IO i Preis, która miała najwyższe przekroczenie.
Żelazo również zabarwiło tabelę na czerwono. Najwyższe przekroczenia wykryto w soli FM i RC. W solach Colombo, Kent oraz RSCP (wg MarinLab) pierwiastek ten nie wykazuje przekroczonych poziomów.
Bar wykazał kilkukrotne przekroczenia w ośmiu z badanych soli – w soli Preis, dwudziestodwukrotne. Kolejne dwie były na krawędzi optimum, natomiast obie sole Aquaforest oraz Fauna Marin mały odpowiednie poziomy tego pierwiastka. Warto zauważyć, że MarinLab wykrył niewielkie ilości baru w wodzie RODi. Problem w tym, że były one wyższe niż wykryte potem w solach AF i FM.
Poziom fosforanów w NSW zależy od wielu czynników takich jak pora roku, głębokość, prądy, odległość od ujścia rzek. E.Borneman w swojej książce podaje średnią wartość stężenia PO4 jako 0.13mg/L. W innych badaniach znalazłem informacje o fosforanach w rejonie Filipin oscylujących w granicach 0.001 do 0.08mg/L . Ze względu na to, że ogólnie dążymy do jak najniższego poziomu PO4 w wodzie, dlatego przyjąłem poziom odniesienia 0.05mg/L (http://pubs.sciepub.com/jas/4/1/1/). Poziom ten spełniają wszystkie badane sole, przy czym znów ICP z MarinLab okazał się wrażliwszy na badany parametr od ICP z Tritona.
Odkąd akwarystyka morska stała się popularnym hobby, akwaryści mogą wybierać sole spośród wielu marek. Mimo, że powyższy test nie wyczerpuje wszystkich soli dostępnych na polskim rynku, to daje interesujący obraz tych trzynastu, wybranych do testu. Przede wszystkim wyniki są potwierdzeniem, powszechnej opinii, że nie ma idealnej soli. Jedne są lepsze w tych parametrach, a inne w innych. To by sugerowało, że dobrym pomysłem mogłaby być zmiana soli co kilka podmian.
Podejmując się tego testu, musiałem przyjąć pewne kryteria oceny i odniesienia. Zdecydowałem, że chyba najlepszym będzie porównanie otrzymanych solanek do składu NSW. Nie znaczy to jednak, że podwyższone wyniki niektórych parametrów dyskwalifikują daną sól, bo w Internecie można znaleźć piękne zbiorniki na każdej z badanych soli.
Zanim przejdę do podsumowania poszczególnych soli, jeszcze raz chciałem podziękować wszystkim osobom, które wspomogły niniejszy projekt, oraz sponsorom komercyjnym. To dzięki nim ten test doszedł do skutku. Wszystkich czytelników tego artykułu zapraszam do zakupów w poniższych sklepach:
A sklepy do zakupów w hurtowniach:
Powyższy test był przeprowadzony ad hoc i mimo, że podszedłem do niego rzetelnie, nie jest testem typowo naukowym, ja nie posiadam laboratorium i po prostu mogłem się gdzieś pomylić. Mam jednak nadzieję, że zebrane informacje będą dla Was przydatne i pomogą w podejmowaniu decyzji przy zakupie soli.
Aquaforest AFPB – Sól rodzimego producenta, która przebojem zdobyła polski rynek. Wypada gorzej pod względem wydajności, co kompensuje faktem, że chemicznie jest chyba jedną z bardziej dopracowanych ze wszystkich testowanych soli. Uśredniając wyniki ICP z obu laboratoriów nie ma żadnych niepokojących przekroczeń, a i w tabeli pierwiastków śladowych ta sól wypada, jako jedna z lepszych spośród badanych. Aquaforest Probiotic Salt jest promowana jako sól zawierająca bakterie probiotyczne oraz odżywkę do nich.
Aquaforest AFRS – druga sól naszego producenta, różniąca się głównie tym, że nie zawiera probiotyki. Pod względem składu pierwiastków śladowych wypadła niewiele gorzej od swojej bliźniaczki. Z punktu widzenia makroelementów jest od niej odrobinę bogatsza. Jest to jedna z soli, którą testowałem również w poprzednim teście. Widać wyraźnie, że kompozycja soli uległa zmianie. Widać to na przykładzie zawartości siarki (siarczanów), Strontu Sr i Manganu Mn. W poprzednim teście była to jedyna sól, w której nie wykryto tego pierwiastka. Jak widać dzisiaj, wszystkie badane sole mają wyraźne przekroczenia tego pierwiastka.
Colombo – to sól stosunkowo nowa na polskim rynku. Przy optymalnym KH i Ca sporo podbity magnez sugerowałby, że sól ta doskonale nadaje się do reaktorów wapnia, ponieważ wiele wkładów cierpi na niedobór tego pierwiastka. Producent zdecydował się obniżyć poziom siarczanów względem NSW i prawie całkowicie wyeliminował bor B. Sól ta wypada bardzo dobrze w tabeli mikroelementów i jest jedną z dwóch badanych soli, które wykazały bardzo niskie poziomy żelaza. Dzięki temu ta sól może być szczególnie dobra do uzyskania koloru żółtego korali SPS.
Fauna Marin – FM – sól niemieckiego producenta ogólnie uznawana za bardzo dobrą, ale i za bardzo drogą na naszym rynku. Posiada dobrą wydajność i prawie idealnie wpasowuje się w założone optima makroelementów. Uzyskała też najniższy poziom krzemu Si. Tabela mikroelementów pokazuje, że to dość czysta sól, jednak ma jedne z większych przekroczeń żelaza Fe wśród badanych.
Instant Ocean – IO – to francuska sól o dość dobrej reputacji w Polsce. Historycznie uznawana jest za sól uboższą, rekomendowaną do mniej wymagających systemów rafowych. Rzeczywiście większość wyników makroelementów leży przy dolnej granicy założonego optimum. W tabeli mikroelementów ze sporymi przekroczeniami jodu I oraz cynku Zn, plasuje się raczej w drugiej połowie stawki. Bardzo dobrze wypada wydajnościowo jednak posiada bardzo duże tendencje do skamienienia pod wpływem wilgoci. Stosując tę sól, trzeba koniecznie pamiętać o szczelnym zamykaniu wiadra. Aż dziwne, że producent nie pakuje soli w dodatkowy worek tylko wysypują ją luźno do wiadra.
Kent – znana od lat na polskim rynku sól, choć nie jest jakoś szczególnie popularna. W badaniu największy zawód sprawiła brakiem klarowności i loterią, jeśli chodzi o skład makro i mikroelementów. Z jednej strony wysokie przekroczenia wapnia Ca i potasu K, a z drugiej prawie brak boru B. To przy największych przekroczeniach litu Li i manganu Mn i przy prawie niewykrywalnym żelazie Fe pokazuje bałagan w bilansie soli. Do tego dochodzi duża podatność na skamienianie. Być może to tylko pechowa seria, ale wyniki dają do myślenia.
Living Colors – LC – to stosunkowo nowa, ale zyskująca popularność sól na polskim rynku. Wyniki makro kwalifikują tę sól raczej do ubogich, ponieważ większość z nich leży w okolicach dolnej granicy optimum. Wykryto jedynie przekroczenie boru B. Jest to jedyna sól, która praktycznie pozbawiona jest bromków, co rekomenduje ją do systemów z intensywnym ozonowaniem. Jest to sól doskonale sypka i nie podatna na skamienianie. Pod tym względem wypadła chyba najlepiej spośród badanych soli.
Microbe Lift Organic Active – MBOA – Analiza makroelementów tej soli wypadła bardzo dobrze z większością parametrów leżących w okolicach optimum. Trochę gorzej wypada ta sól pod względem mikroelementów. Obie sole Microbe Lift jako jedyne wykazały zanieczyszczenie cyną Sn i niewielkie przekroczenia cynku Zn. Niestety nie byłem w stanie znaleźć żadnej informacji jakie składniki bioaktywne kryją się pod nazwą „Organic Active”.
Microbe Lift Premium Salt – MBPR – to druga sól ze stajni Microbe Lift. Słowo „bliźniacza” idealnie tu pasuje, ponieważ wyniki obu soli są bardzo podobne. Zarówno wśród makro jaki i mikroelementów. Triton co prawda wykrył selen Se w tej soli, ale podejrzewam, że to błąd pomiaru. Dziwi więc czemu producent zdecydował się na wypuszczenie dwóch linii soli, skoro obie wyszły podobnie? Wygląda na to, że różnica rzeczywiście tkwi w magicznym „Organic Active”. Tak czy owak, obie sole Microbe Lift zaprezentowały się bardzo interesująco
Wyniki soli Preis wykazały dość wysoki poziom KH i Ca, natomiast niedobór bromków Br i boru B. Sól wykazała jeden z niższych poziomów krzemu Si, ale uzyskała najwyższe stężenie jodu I i baru Ba ze wszystkich badanych soli, wśród których osiągnęła najniższe skażenie manganem Mn i glinem Al. Sól wykazała sporą odporność na skamienianie.
Reef Crystals – RC – to sól tego samego producenta, co Instant Ocean. W Polsce uchodzi jako bardziej bogatą. Rzeczywiście większość wyników makroelementów pokazuje wyższe wartości niż sól IO. Sól RC prezentuje również liczne przekroczenia poziomów mikroelementów. Ma tendencję do skamieniania, ale nawet wtedy, dość łatwo się kruszy.
Red Sea Coral Pro – RSCP – to sól o historycznie wysokich poziomach triady Ca, Mg i KH, ale o ile wapń i magnez leżą w okolicach optimum, o tyle KH soli RSCP osiąga najwyższe poziomy wśród badanych soli. Jest to część programu firmy Red Sea, ale osoby, które planują przejście na tę sól powinny uwzględnić jej stopniowe wdrażanie oraz dokładnie zapoznać się z metodą Red Sea. Sól wykazuje dobrą odporność na skamienianie. W tabeli mikroelementów, wypadła dość przyzwoicie. Mimo kilku czerwonych pól, większość z nich to niewielkie przekroczenia.
Red Sea Salt – RSS- to bliźniacza sól firmy Red Sea, ze względu na kolor wiaderka określana często jako Red Sea Niebieska ( w przeciwieństwie do czarnego wiadra soli RSCP). W większości wyników makroelementów doskonale wpisuje się w ustalone optimum. W wynikach pierwiastków śladowych nie odbiega zbytnio od swojej bliźniaczej soli. Warto wspomnieć, że obie sole Red Sea uzyskały najlepszą wydajność w gramach na 35ppt.
W pierwszym tygodniu Konkursu przysłaliscie sześć fotografii. Głosy oddawać można do 01/04/2017 23:59:59. Zapraszamy do zabawy i do komentowania.
Zdjęcie nr 1
Zdjęcie nr 2
Zdjecie nr 3
Zdjęcie nr 4
Zdjęcie nr 5
Zdjecie nr 6
[poll id=”4″]
W drugim tygodniu Konkursu przysłaliscie siedem fotografii. Głosy oddawać można do 08/04/2017 23:59:59. Zapraszamy do zabawy i do komentowania.
Zdjęcie nr 1
Zdjęcie nr 2
Zdjęcie nr 3
Zdjęcie nr 4
Zdjęcie nr 5
Zdjęcie nr 6
Zdjęcie nr 7
[poll id=”5″]
Kranówka w akwarium to chyba jeden z bardziej bulwersujących tematów na forach akwarystycznych. Regularnie, co jakiś czas pojawiają się osoby, które próbują wystartować swoje zbiornik na kranówce, co powoduje niemal natychmiastową polaryzację forum. Z jednej strony użytkownik kranówki jest atakowany przez zwolenników tradycyjnej metody, czyli wody RODi, a z drugiej strony pojawiają się obrońcy udowadniający, że ktoś tam jednak uzyskał zadawalające wyniki stosując wodę z kranu. Jest jeszcze grupa akwarystów morskich, którzy po prostu nie przyznają się do stosowania wody kranowej.
Osobiście uważam, że jeśli ktokolwiek podchodzi do tego hobby poważnie, nie powinien brać wody z kranu pod rozwagę. Tak jak już pisałem wielokrotnie, to wszystko jest kwestia naszych aspiracji.
Poniżej przyjrzymy się tematowi bliżej, abyście zrozumieli wszystkie za i przeciw takiego rozwiązania. Dodam jednak, że poniższy tekst jest konsekwencją moich, i tylko moich doświadczeń, które nie muszą się zgadzać z Waszymi. Niezależnie od tego czy się z nimi zgadzacie czy nie, serdecznie zapraszam do dzielenia się własnymi opiniami na ten temat. Jeśli osiągnęliście sukces stosując wodę z kranu w akwarium morskim, podzielcie się nim w komentarzach. W końcu ja nie muszę mieć wcale racji.
Musimy pamiętać o tym, że woda morska jest najbardziej stabilnym środowiskiem na Ziemi od tysięcy lat. Do tej cechy środowiska morskiego przystosowało się wiele organizmów zamieszkujących rafy koralowe, więc jeśli chcemy je trzymać w akwarium, w pierwszej kolejności musimy zadbać o stałość parametrów. Woda w akwarium pełni dokładnie te same funkcje, co woda morska na rafie: dostarcza CO2 i O2 organizmom, jest nośnikiem pokarmu oraz źródłem mikro i makroelementów. Skoro więc trzymamy w akwarium te same organizmy morskie co na rafie, musimy się upewnić, że zapewnimy im stałość parametrów. W tym celu stosujemy różne metody kontroli i suplementacji mikro i makroelementów. Z wyjątkiem stałych pomiarów takich jak temperatura, pH czy RedOx, podstawowe testy chemiczne najczęściej wykonujemy co tydzień. Daje nam to tygodniowy interwał korekcji, o ile takowa jest potrzebna. W dojrzałym akwarium z ustabilizowaną suplementacją, tygodniowe odchyły parametrów są niewielkie – najczęściej w akceptowalnym zakresie dla bezkręgowców morskich.
Wiadomo, że akwarysta ma zerowy wpływ na jakość i powtarzalność składu gotowych preparatów chemicznych stosowanych w akwarystyce, ale na potrzeby tych rozważań przyjmiemy, że poszczególne suplementy akwarystyczne maja taki sam skład i nie zmienia się on z partii na partię.
Do działającego akwarium morskiego woda trafia trzema głównymi drogami:
Dolewka – jest to najczęściej osobny zbiornik z wodą, która uzupełnia odparowana wodę z akwarium do ustalonego poziomu. Czasami, w mniejszych zbiornikach zamiast osobnego zbiornika, akwarysta ręcznie uzupełnia wyparowaną wodę „do kreski”. W moim własnym systemie (około 900L w obiegu) potrzebuję ponad 60L na tydzień czystej wody, aby uzupełnić na bieżąco wyparowana wodę.
Podmiana wody – jest to regularna podmiana wody w akwarium ze świeżo przygotowaną solanka. Różni akwaryści stosują różne przeliczniki, ale najczęściej jest to podmiana 5-10% wody, co tydzień lub dwa. U siebie podmieniam tygodniowo około 50L wody.
Suplementacja np. Balling – w zasadzie poza reaktorem wapnia, Miracle Mud, etc. większość suplementacji opiera się o dodawanie wodnych roztworów soli do akwarium. Nie jest to jakaś duża ilość wody, ale dozowanie jednego litra preparatów na dobę nie jest niczym niezwykłym.
Jak widać powyżej, do mojego systemu około 900L trafia tygodniowo ponad 110 litrów (12,2%) nowej wody.
Abysmy mieli jakikolwiek wpływ na skład chemiczny solanki w naszym akwarium musimy wykluczyć wszystkie przypadkowe zmiany i odnieść naszą suplementację do idealnie czystej i stabilnej podstawy. Najlepszą metodą, która zapewni wodę o stabilnych parametrach w akwarium jest system filtracji RODi, czyli membrana odwróconej osmozy (RO) razem z żywicą jonowymienną (Di). Niestety istnieją dwie wady takiego rozwiązania. Po pierwsze jest to wydajność –produkcja wody RODi to proces raczej powolny. O ile nie stosujemy drogich systemów Aladdin czy HERO, musimy godzinami czekać na kilkadziesiąt litrów chemicznie czystej wody. Dlatego konieczne jest zbieranie wody na zapas tak, aby zawsze mieć pod ręka gotową podmianę. Druga sprawa to koszt. Przy najtańszych systemach, bez wtórnego podnoszenia ciśnienia uzyskujemy około 20-25% czystej wody, a reszta wody niestety w większości przypadków idzie do ścieku, czyli na uzyskanie 100L czystej chemicznie wody potrzebujemy około 400-500L wody kranowej. Dla osób z licznikiem wody to spory koszt. Co by jednak nie mówić, woda RODi to najczystsza woda, jaka możemy uzyskać w domowych warunkach. W akwarium morskim jest fundamentem, na którym budujemy solankę o interesujących nas parametrach. Więcej o filtrze RODi pisaliśmy tutaj oraz tutaj, a o pomiarze czystości wody RODi za pomocą konduktometru TDS pisaliśmy tutaj.
Jakość wody w Polsce na przestrzeni kilkudziesięciu lat wyraźnie się poprawiła. Dzięki wysokim normom, w wielu miejscach w Polsce woda wodociągowa nadaje się do picia prosto z kranu. Poniżej znajdziemy wyniki badań wody z Zakładu Centralnego Stacji Uzdatniania Wody Praga. Badania są ze stycznia 2017. Pierwsze dwie kolumny z wynikami mówią nam o wykrytych poziomach badanych parametrów. W pierwszej – w styczniu 2017, a drugiej – wartości maksymalne w średniej. Zwróćcie również uwagę na dwie ostatnie kolumny – wartości dopuszczalne – według określa Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 13 listopada 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1989). Podane wyniki będę odnosił do składu naturalnej wody morskiej, który zmieściliśmy przy w artykule o testach soli: http://reefhub.pl/sol-morska-pierwsze-starcie/
Woda wydaje się być dobrej jakości. Brak jest skażenia biologicznego, a wszystkie wyniki znajdują się sporo poniżej wartości dopuszczalnych. Jak to się jednak ma do wody morskiej? Porównajmy kilka parametrów:
Mangan – w badanej wodzie wodociągowej maksymalny poziom manganu był 28 µg/L, podczas gdy w NSW (naturalna woda morska) poziom manganu jest 70 razy niższy.
Azotany – maksymalny wynik w stacji uzdatniania to ponad 11 mg/L. W NSW azotany są poziomie setnych miligrama.
Miedź – wynik maksymalny to 0,0014mg/L czyli 14µg/L. To przekroczenie ponad 15-krotne względem NSW.
Wapń – wynik maksymalny dla SUW Praga to 91mg/L – co stanowi około 22% poziomu NSW
Magnez – wynik maksymalny dla SUW Praga to 15,8mg/L – co stanowi około 1,2% poziomu NSW
Jeśli używamy gotowej soli morskiej, która posiada wapń i magnez zbilansowane na poziomach odpowiednio 410mg/l i 1300 mg/l to nijak nie osiągniemy takich poziomów na wodzie kranowej.
Zobaczmy jeszcze fragmenty opracowań pobrane ze stron przedsiębiorstw wodociągowych z kilku innych miast Polski:
Poznań i Mosina:
Kraków:
Olsztyn koło Częstochowy:
Opracowanie z Olsztyna jest trochę dokładniejsze, dlatego chciałem zwrócić uwagę na trzy dodatkowe parametry:
Zasadowość (nasze KH) – 2,54 mval/L to po przeliczeniu na dKH otrzymujemy poziom około 7,1KH w wodzie, do której dopiero dosypiemy sól na podmianę.
Azotany – 24mg/L
Fosforany 0,077 mg/L
Powyższe przykłady pokazują jak różny może być skład wody w zależności od ujęcia. Na domiar złego, przedstawione wyniki są opracowane dla wody z ujęć, a nie wody w kranie, który może znajdować się wiele kilometrów od ujęcia. To na pewno wpływa na pogorszenie wyników. Dodatkowo, na to jaki woda z kranu ma skład, wpływa jakość instalacji wodociągowej. W starych budynkach hydraulika może być wykonana z rur stalowych lub nawet ołowianych. W nowszych budynkach są to instalacje miedziane lub polimerowe.
Nie lepiej stoją ujęcia studzienne. Badania z 2014 z terenów rolniczych Leszna, w których woda studzienna jest jedynym lub alternatywnym źródłem wody pitnej wykazały, że 90% z 30 badanych studni nie spełnia norm wody pitnej. Nie mam niestety szczegółowych danych na ten temat, ale podejrzewam, że chodzi to głównie o zanieczyszczenia biologiczne oraz spowodowane nawożeniem terenów rolniczych. Prawdopodobnie azotany i fosforany maja znacząco podwyższone poziomy. (http://www.technologia-wody.pl/index.php?req=praktyka&id=25)
Wróćmy jeszcze na chwilę do wyników wód wodociągowych. Zwróćcie uwagę, że uzyskane wyniki są sporo niższe od norm polskich czy europejskich. Przeanalizujmy na przykład azotany w Poznaniu w czwartym kwartale 2016 roku. Badana woda uzyskała wynik NO3 <1,0 mg/L. To w sumie bardzo dobry wynik nawet na potrzeby akwarystyczne. Niestety dozwolona w Polsce norma to 50mg/L, a to oznacza, że jeśli poziom NO3 niespodziewanie (albo i spodziewanie) skoczy do powiedzmy 40mg/L nikt z tym nic nie zrobi, bo normy będą nadal spełnione. I nagle kranówka, którą lejemy do akwarium powoduje nam zakwity glonów.
Podsumujmy teraz, jakie są potencjalne konsekwencje stosowania kranówki w akwarium morskim.
Po pierwsze – obecność związków, których w akwarium nie chcemy takich jak chlor, mangan, azotany etc. Wiadomo, że odpowiedzialny akwarysta chce zminimalizować ilość tych substancji w swoim zbiorniku.
Po drugie – parowanie wody kumuluje nam związki chemiczne. Załóżmy na chwilę, że w kranówce mamy jony miedzi (Cu) na poziomie 1µg. Jest to wartość zbliżona do ilości miedzi w NSW. Jeśli wodę kranową będziemy stosowali w dolewce, to pomijając ewentualną konsumpcję, każdy litr uzupełnionej wody doda nam kolejny 1µg miedzi do zbiornika. Wcześniej czy później może dojść do sytuacji, gdy poziom miedzi okaże się toksyczny dla organizmów morskich.
Po trzecie – niestabilność parametrów. Skład wody kranowej ulega sezonowym zmianom. Poziom nutrientów w kranówce może zmieniać się w zależności od pory roku oraz stosowania nawozów przez rolników. O ile wynik np. NO3 leży w dopuszczalnym zakresie 0-50 mg/L, lokalna stacja uzdatniania wody nie podejmie żadnych kroków mających na celu obniżenie poziomu azotanów. Tak więc, dziś mamy 1mg/L, a za miesiąc możemy mieć 50mg/l
Po czwarte – utrudniona suplementacja. Jak zrobić dobrą solankę na podmianę, skoro kranówka w beczce zawiera już około 100 mg/L jonów wapnia? Dodamy standardową ilość soli do 35‰ Ca skoczy do 500mg/L. Dodamy mniej, zasolenie będzie zbyt niskie. A potem jak stosować ballinga?
Po piąte – brak kontroli nad składem wody w kranie. Owszem, MPWiK publikują kwartalne czy nawet miesięczne wyniki badań wody z różnych ujęć. Co z tego, że woda na ujęciu spełnia wszystkie normy, kiedy do kranu ma 30km i dwie przepompownie po drodze? Jak dodamy tego stare orurowanie wodociągowe, to mogę zagwarantować, że wyniki z ujęcia mogą być tylko gorsze. A im dalej od ujęcia tym gorzej.
Po szóste – woda wodzie nie równa. Ujęcia, które dzieli w linii prostej kilkadziesiąt kilometrów, mogą produkować zupełnie inna wodę. Nie można więc liczyć na to, że jak komuś się udało to i mi pójdzie. Według danych z 2015 roku w woj. Śląskim 0,2% gospodarstw domowych miało wodę niespełniającą norm czystości.
Mając stosunkowo prosty sposób na idealnie czystą wodę, kusi nas stosowanie kranówki. I w sumie nie ma się co dziwić. Ciągle zaostrzane normy powodują, że woda w kranie jest coraz lepsza, a coraz wyższe rachunki za wodę powodują, że myślimy o oszczędnościach.
Chyba największym ambasadorem akwarium na kranówce był Marcin Kiwiński znany na forach akwarystycznych, jako Kivi. Bez wątpienia jego akwarium było piękne. Rzućcie okiem na jego wątek http://nano-reef.pl/forums/topic/7489-370lfoto-story-kivi/ . Niestety wielu fotek nie da się już obejrzeć, bo to wątek sprzed 10 lat i trzeba ich szukać w Sieci. Zresztą sam zbiornik już nie istnieje. Kilka lat temu Kivi zapowiadał powrót, ale nic z tego nie wyszło. Poniżej przedstawiam zdjęcie z czasów świetności zbiornika, które znalazłem w Internecie.
Zbiornik Kiviego prowadzony na kranówce. Autor – Marcin Kiwiński.
No i co? Można? Oczywiście, że można. Tylko zanim podejmiecie decyzję o wyrzuceniu filtra RODi, przemyślcie parę spraw. Nigdy nie widziałem tego zbiornika na żywo, a poniższą analizę przeprowadziłem tylko na podstawie postów Kiviego na forum, możliwa jest więc zła interpretacja:
– większość korali w akwarium to korale miękkie. Jest tylko kilka LPSów. Konsumpcja Ca i KH niewielka
– 370L akwarium oświetlone tylko 2x T5 54w, a więc i dla glonów mało. Dodatkowo, spora biomasa zooksantelli skutecznie redukuje ewentualne nutrienty. Poza tym niskie słabe oświetlenie raczej nie motywowało LPSów do wzrostu, co tłumaczy słabą suplementację Ca
– w akwarium jest dosłownie kilka rybek (przez spory czas nie było ich wcale), dlatego ładunek nutrientów jest mały
– podmiany w akwarium są znikome. Kivi wspominał nawet, że „przez pół roku nie robił”. W takiej sytuacji stosowanie kranówki jest samo w sobie suplementacją i nie ma mowy o kumulowaniu szkodliwych substancji.
– nie znam składu wody u Kiviego, ale jeśli przyjmiemy, że KH jego kranówki nie odbiegało znacząco od wyników z Olsztyna (wyżej) to dolewka z kranówki pełniła funkcję suplementacji KH. Być może jego woda była nadzwyczajnej czystości.
– Kivi pisał również o dodawaniu wapnia jakimś preparatem JBL dla wspomagania kondycji LPSów.
– mimo niezaprzeczalnego piękna zbiornika Kiviego, trzeba uczciwie powiedzieć, że jego korale są mało wymagające
– Kivi nie robił testów wody, więc trudno wypowiadać się o jakości jego solanki.
Pisałem już wyżej, że jakość wody wodociągowej w ciągu kilkunastu ostatnich lat się bardzo poprawiła. Stale zaostrzane normy wymuszają coraz to lepsze technologie uzdatniania wody, przez co woda pitna w wielu miejscach w Polsce jest doskonałej jakości. Porównując wyniki badań w w/w ujęciach z wynikami testów soli łatwo zauważyć, że w niektórych przypadkach więcej zanieczyszczeń wprowadzamy stosując gorsze sole.
Jeszcze raz wspomnę akwarium u Kiviego, które zrobiło wrażenie na setkach akwarystów. Wielu z nich wyciągnęło złe wnioski próbując oprzeć swoją przygodę o „metodę Kiviego”. Metodę, która kusiła ekonomią i niskim nakładem czasu oraz pracy. Niestety wielu z tych akwarystów pomyliło ekonomię z brakiem pieniędzy, a mały nakład czasu z lenistwem. Ile korali i ryb przez to padło, trudno powiedzieć…
I myślę, że właśnie w tym sęk. Część początkujących akwarystów morskich, zwłaszcza tych młodszych – bez funduszy i doświadczenia, próbuje iść za modą akwarystyki morskiej z minimalną inwestycją finansową i co gorsza, z minimalną inwestycją czasową. A trafiając na wątek o zbiorniku Kiviego uznają, że pozbycie się filtra RODi z listy zakupów to dobry pomysł.
Przede wszystkim bądźmy realistami. Jednorazowe dolanie litra wody z kranu do kilkuset litrów wody w akwarium nie spowoduje tragedii, a w dojrzałym akwarium nawet nie wywoła żadnej reakcji. W skrajnie awaryjnych sytuacjach, kiedy w celu ratowania obsady za kilkanaście tysięcy złotych konieczna jest większa podmiana wody prawdopodobnie lepiej byłoby zrobić ją jednorazowo na kranówce niż nie robić jej wcale (to tylko moja luźna teoria, ale postawiony przed murem pewnie tak bym postąpił). Pamiętajmy, że podmiana 20% wpłynie na wodę w akwarium tylko w 20%tach.
Jednak zdecydowanie odradzam stosowania wody kranowej do akwarium. To, że komuś się udało było efektem nałożenia się wielu różnych czynników i było to możliwe tylko w tej konkretnej konfiguracji. W innym miejscu w Polsce, w innym akwarium może być powodem ciągłego dojrzewania. Kranówka w akwarium, zwłaszcza stosowana ciągle to proszenie się o kłopoty i nie ma nic wspólnego z odpowiedzialnym hobby. Bo przecież w naszym hobby nie chodzi o „trzymanie” korali w akwarium, a raczej o zdrowy rozwój domowych raf. Zresztą nawet sam Kivi przyznał, że za upadek swojego akwarium częściowo wini swoją metodę.
http://wodociagi.krakow.pl/jakosc-wody/jaka-mam-wode.html
https://www.mpwik.com.pl/view/jakosc-wody/praski/2017&miesiac=styczen
https://pl.wikipedia.org/wiki/Twardo%C5%9B%C4%87_wody
http://www.pwik.czest.pl/ujecie-wody-olsztyn
http://www.aquanet.pl/jakosc-naszej-wody,41
https://forum.practicalfishkeeping.co.uk/viewtopic.php?t=113261
Zdjęcie nagłówkowe > http://www.blog.softwater.com.pl/stojac-przed-wyborem-kranowka-czy-woda-filtrowana/
Chyba najczęstszym powodem posiadania akwarium morskiego są koralowce – proste osiadłe zwierzęta, które jeszcze w ubiegłym wieku były uznawane przez naukę za rośliny. Takie podejście pokutuje zresztą wśród osób niewtajemniczonych nawet dzisiaj. Zresztą patrząc na niektóre akwaria rafowe na myśl przychodzi skalniak ogrodowy porośnięty kolorowymi roślinami. Jeśli się temu bliżej przyjrzeć to rzeczywiście sporo podobieństw istnieje: korale wyglądają jak małe drzewka, mają ”listki”, „łodyżki”, „kwiatki”. A na dodatek, część z nich może korzystać z zalet fotosyntezy. Co by jednak nie mówić o podobieństwach korali do roślin, to prawda jest jedna – korale są zwierzętami i kropka. Ale ja nie o tym chciałem dziś opowiedzieć.
Wśród akwarystów utarł się podział korali na korale miękkie, korale LPS i korale SPS. To wygodna klasyfikacja, która pozwala nam dopasować korale do pewnych wymagań środowiskowych. Klasyfikacja ta jednak nie ma nic wspólnego z oficjalną systematyka korali.
Od początku września dostałem kilkanaście email na temat doboru obsady w nowo zakładanych akwariach. Wśród pytających panowało przeświadczenie, że ów podział klasyfikuje korale pod względem trudności hodowli, że niby miękkie są najłatwiejsze, a SPSy to „czarny szlak dla zawodowców”. Ponieważ nie do końca się z tym zgadzam dlatego postanowiłem podzielić się swoimi doświadczeniami w tym temacie. Zwłaszcza, że temat na czasie. Od razu jednak dodam, że to jest moje własne podejście i wielu czytelników może mieć odmienne doświadczenia. Poniżej postaram się zebrać ogólne cechy poszczególnych grup korali i opisać podstawowe trudności z nimi związane. Jako, że temat w zasadzie dotyczy doboru obsady koralowej, to polecam też lekturę artykułu pt. “Obsada akwarium morskiego”. Jeśli początkujący czytelnicy będą mieli problemy ze zrozumieniem żargonu akwarystycznego, polecam otworzenie w osobnej karcie Słownika
Knopia sp. – Niektóre korale rzeczywiście przypominają wyglądem rośliny. (źródło: http://www.aquareef.by/catalog/morskaya-zhivnost/knopia-octocontacanalis)
W świecie akwarystów morskich istnieje nieformalny, ale wygodny podział na cztery podstawowe grupy korali: korale miękkie, korale LPS, korale SPS i korale NP. Zakwalifikowanie do konkretnej grupy opiera się na cechach danego gatunku. I tak… korale miękkie to wszystkie korale, które nie tworzą szkieletu wapiennego, czyli są rzeczywiście „miękkie”. Wielkość polipów nie ma tu znaczenia – liczy się brak szkieletu. Wielkość polipów ma natomiast znaczenie przy dwóch kolejnych grupach: LPS i SPS. Obie grupy tworzą szkielet, ale zakwalifikowanie do konkretnej z nich opiera się na wielkości polipów. LPS – Large Polyp Stony, czyli korale wielko polipowe ze szkieletem oraz SPS – Small Polyp Stony – mało polipowe korale ze szkieletem. Ten podział nie jest do końca idealny. Ktoś, kto ma doświadczenie z łatwością rozróżni SPSa od LPSa, ale początkujący może mieć problem, na przykład z zakwalifikowaniem korali takich jak Hydropora sp czy Pavona sp.
Rodzaj Hydnopora sp. nie wygląda jak typowy LPS. (źródło: http://www.aquaticlog.com/aquariums/ayoubaliam/1/species/39924)
Podobnie Pavona sp. (źródło: http://www.coralcollectors.com/product/potato-chip-coral/)
Ostatnia grupa to korale NP. Do zakwalifikowania do tej grupy wystarczy jedna cecha – brak zooxantelli, czyli symbiotycznych glonów mieszkających w tkance korala. Wielkość polipów czy obecność szkieletu nie ma tu znaczenia. Ważne jest tylko to, że korale te nie mogą korzystać z produktów fotosyntezy zooxantelli, gdyż ich nie posiadają. Innym, coraz popularniejszym określeniem tych korali jest określenie – korale Azoox. Różnorodność korali w tej grupie jest olbrzymia. Znajdują się tutaj solidne korale wapienne jak Tubastrea faulkneri, cieniutkie i smukłe jak Swiftia exertia, czy też drzewiaste jak Dendronephtya sp. Cechą charakterystyczną dla korali NP. jest ich niesamowite ubarwienie. Chyba wśród korali nie ma innej tak ubarwionej grupy.
Jeśli już jesteśmy przy naszym umownym podziale korali, to nie wypada wspomnieć o jeszcze jednej grupie, która przez wielu akwarystów jest nie wiadomo czemu traktowana osobno. Mowa tu o ukwiałach. W akwariach najczęściej trafiają się E. quadricolor, H. crispa czy Stichodactyla sp jako domki dla błazenków, jednak dostępność gatunków na rynku jest dużo większa.
Decydując się na akwarium rafowe i hodowlę korali, musimy uwzględnić kilka czynników, które będą miały wpływ na nasz poziom satysfakcji. Można mieć tanim kosztem i nakładem pracy fajne akwarium, o ile uświadomimy sobie własne cele i ambicje. Czasami barierą są specyficzne wymagania korali, a czasami tylko koszty bardziej wyrafinowanego sprzętu czy prowadzenia baniaka.
Moim zdaniem wszystko rozbija się o nasze aspiracje i jeśli jasno ich nie określimy, możemy szybko się rozczarować. Zdecydowanie najłatwiej i najtaniej jest, jeśli po prostu chcemy mieć kawałek rafy koralowej w domu. Bez ciśnień na kolory, czy też na najrzadsze gatunki, możemy stosunkowo łatwo i tanio poprowadzić akwarium, które przy odrobinie cierpliwości zachwyci wielu gości w domu.
Problemy i wyzwania zaczynają się, kiedy od razu celujemy w gatunki rzadkie i trudne do utrzymania. Jeśli coś jest rzadkie, to na pewno jest trudne do hodowli. Czemu tak jest? Pomijając wpływ człowieka, to najczęściej wynika to z wymagań danego gatunku. Gatunek jest rzadki, ponieważ w niewielu miejscach na świecie znajdują się odpowiednie dla niego warunki życia. Może być bardzo wymagający, co do składu wody, czy też jej temperatury. Może odżywiać się tylko jednym rodzajem pokarmu lub też zależeć od czynników, które występują tylko w kilku miejscach na świecie.
Na pewno widzieliście w sprzedaży czy w Internecie jakiś niesamowicie drogi gatunek korala, który ma absolutnie nieziemskie kolory. Prawie na pewno, aby utrzymać takie kolory w akwarium trzeba spełnić równie nieziemskie wymagania tego korala. Gdyby ten koral był łatwy w hodowli, to byłby dostępny w każdym sklepie i kosztował grosze.
Niektóre korala, jak na przykład Favia, mogą być niesamowicie ubarwione. Jednak ceny sklepowe takich odmian sięgają tysięcy dolarów, a i utrzymanie takich barw w akwarium to nie lada wyzwanie.
Innymi słowy, jeśli gatunek jest silny i ekspansywny (powszechny w naturze) to nie będzie z nim wielu problemów w akwarium. Jeśli natomiast kupujemy gatunek endemiczny (czyli taki, który występuje tylko w jednym miejscu na świecie) lub po prostu niezwykle rzadką odmianę barwną popularnego gatunku, oznacza to że jest on na tyle wrażliwy, że nie może przetrwać nigdzie indziej. Również w akwarium
Kiedy kupujemy korala do własnego akwarium, musimy być świadomi, że jest to organizm, który od wieków jest przystosowany do jakichś tam warunków. Wymaga, pewnego zasolenia, cyrkulacji, pokarmu, oświetlenia i wielu czynników, które musimy mu zapewnić, aby zdrowo rósł w akwarium. Gatunki korali, które zdobyły rafy na różnych długościach i szerokościach geograficznych uchodzą za popularne, ponieważ mają szeroki zakres akceptowalnych warunków środowiskowych. Takie korale będzie najłatwiej utrzymać w akwarium.
Wśród wszystkich grup korali istnieją gatunki łatwe do utrzymania w akwarium oraz bardzo trudne. Bywa jednak tak i wiem z doświadczenia, że to, co dla jednego jest trudne, dla innego może być niespodziewanie proste. I nie mam tu na myśli jakichś ekstra trudnych do utrzymania korali, a raczej zwykłe, popularne gatunki.. Poniżej opiszę ogólne wymagania i trudności związane z hodowlą poszczególnych grup korali, choć zdaję sobie sprawę z tego, że wielu z Was może mieć inne doświadczenia. Jeśli tak, zapraszam do zostawiania komentarzy.
Zdecydowana większość korali miękkich to korale łatwe w prowadzeniu i z tego powodu są polecane początkującym akwarystom. Najpopularniejsze gatunki i ich odmiany, nie są jakoś szczególnie kolorowe. Dominują odmiany zieleni i brązów, a odmiany fluoryzujące nie są rzadkością. W dobrych warunkach Sinularia i Capnella nabiorą różowego lub żółtawego odcienia.
Korale miękkie nie wymagają ultra czystej wody. Doskonale sobie radzą w wodzie z wykrywalnymi nutrientami. W odpowiednich warunkach będą się szybko rozrastały po skale. Wiele gatunków np. Sarcophyton dorasta do sporych rozmiarów, zacieniając wszystko pod swoim kapeluszem.
Korale miękkie są również dość ekonomiczne na start. Nie wymagają zbyt silnego światła, cyrkulacji, ani nakładów związanych z intensywną filtracja. W większości przypadków wystarczy prosta suplementacja minerałów lub nawet same regularne podmiany wody.
Popularne korale miękkie są dość odporne, jeśli chodzi o wahania parametrów. To znaczy mogą grymasić, ale z reguły szybko się otwierają. Dzięki temu, że wybaczają wiele błędów początkującym, doskonale nadają się dla młodszych akwarystów i pozwolą im poznawanie tajników akwarystyki morskiej.
Jeśli będziemy już czuli się na siłach, aby dodać trochę ciekawych kolorów do akwarium, lub spróbować się z trudniejszymi koralami, można pomyśleć o rzadszych odmianach Zoantusów czy Ricordei. Niektóre z nich maja niesamowite kolory.
Niektóre Zoantusy mogą być naprawdę ładnie ubarwione. Jednak prawie na pewno, ich utrzymanie będzie trudniejsze niż zwykłych odmian. (źródło: http://travel.allwomenstalk.com/wonders-of-the-coral-reef/13)
Trzeba tez pamiętać, że niektóre gatunki korali miękkich takie jak Xenia, Knopia, czy popularne grzybki w odpowiednich warunkach mogą stać się bardzo ekspansywne. Dlatego warto trzymać je na osobnych skałkach aby utrudnić im zarastanie całego zbiornika.
Korale miękkie nie maja też wielu wrogów, ale trzeba pamiętać o ślimakach jedzących Zoanthusy, które można przywlec do akwarium.
Zbiornik z miękkasami może być wzbogacony o proste gatunki innych korali np. korali LPS. Dzięki temu nabierze naturalnego wyglądu.
Takie zbiorniki mogą być naprawdę piękne. I to wcale nie dużym kosztem.
Zbiornik z miękkasami może być wzbogacony o proste gatunki innych korali np. korali LPS. Dzięki temu nabierze pieknego i naturalnego wyglądu. (źródło: http://www.nano-reef.com/topic/289043-rods-40g-soft-coral-reef-aquarium/)
Pisałem już wyżej, że ta grupa korali jest bardzo zróżnicowana pod względem różnorodności gatunków. To powoduje, że wśród LPSów jest chyba największa rozpiętość jeśli chodzi o łatwość hodowli.
Korale LPS są trudniejsze w prowadzeniu od korali miękkich. Wynika to z kilku powodów. Po pierwsze, jako korale kalcyfikujace, konsumują intensywnie niektóre makro i mikroelementy, co wymusza na akwaryście rozważenie stałej suplementacji. LPSy wymagają czystej wody z ledwo wykrywalnymi nutrientami. Zapewne bez problemów przetrwają w wyższych, ale nie są już to dla nich naturalne warunki, co moze objawiać się niepotrzebnym stresem i niepełnym pompowaniem. Wymóg czystej wody oraz stała suplementacja przekładają się na wyższy koszt prowadzenia akwarium niż w przypadku samych najprostszych korali miękkich.
Po drugie, w przeciwieństwie do miękkasów, niektóre gatunki np Scolymia wymagają karmienia „doustnego”. Co parę dni należy podać im do polipa coś „mięsnego” np. kryla. A to już może być dodatkowym kłopotem np. podczas dłuższego urlopu. Warto jeszcze zwrócić uwagę na jedną rzecz. Niektóre korale LPS są aktywne w nocy. Można to poznać po tym, ze po zgaszeniu światła chowają swoje kolorowe polipy a zamiast tego wypuszczają ramiona zaopatrzone w komórki parzydełkowe. Te odmiany np. Favia, Favites, Acanthastrea, wymagają karmienia po zmroku.
Kolejna sprawa to pompowanie się korali LPS. Dzięki temu zwiększają wielokrotnie swoja wielkość i zasięg ramion np. Euphyllia glabrescens, które mogą żądlić inne korale , które znajdą sie w zasięgu jej ramoin.. Z tego samego powodu, należy dobrać odpowiednio cyrkulacje, która musi być intensywna, ale nie na tyle, żeby szarpała ramionami korali.
LPSy są bardziej wrażliwe na wahania parametrów niż miękkasy, oraz na jakość światła. W niekorzystnych warunkach mogą zamknąć się na dłuższy czas, czekając na poprawę warunków. LPSy potafią też grymasić bez jakiegoś konkretnego powodu. Czasami trzeba poszukać im innego miejsca, a czasami zmienić cyrkulacje, żeby uzyskać poprawę. Najtrudniejsze według mnie to Goniopory, Alveopory i Heliofungie.
Najpopularniejsze LPSy są koloru zielonego i fluoryzują w świetle UV np Duncanopsammia axifuga. Rzadsze i trudniejsze do utrzymania np. Scolymia dają nam odcienie pomarańczy, różu i fioletu. Dużą paletę barw dają też różnokolorowe odmiany z rodzaju Acanthastrea sp.
Niektóre odmiany LPSów jak na przykład powyższa Scolymia, mają piekne, wielokolorowe ubarwienie. (źródło: http://www.reef2reef.com/threads/reef-aquarium-facts-350-meaty-lps-corals-fair-better-if-placed-in-a-more-shaded-less-light-area-of.132244/)
Najrzadsze i jednocześnie najtrudniejsze do utrzymania odmiany barwne gatunków Favia, Acanthastrea czy Echinophyllia mogą kolorami i cenami przyprawić o zawroty głowy.
Korale LPS są delikatniejsze od korali miękkich. Szczególnie wrażliwe są na uszkodzenia tkanki podczas napompowania. Dlatego przenosząc korale LPS, zanim wyjmiemy je z wody, musimy je trochę podrażnić, aby wciągnęły polipy. Inaczej, ciężkie i napełnione woda tkanki mogą łatwo ulec rozerwaniu.
Korale LPS są dość odporne na choroby, jednak należy liczyć się tym, że świeże uszkodzenia tkanek oraz obłamania mogą być zaatakowane przez chorobę zwaną Brown Jelly.
Inną potencjalną trudnością może być fakt, że niektóre LPSy mogą stać się przysmakiem niektórych ryb np. pensetników Ch. rostratus , F. flavissimus, czy chociażby popularnego brzydala. To samo się tyczy niektórych gatunków krewetek.
Zbiornik LPSowy uzupełniony koralami miękkimi (źródło: http://www.reefcentral.com/forums/showthread.php?t=1506957)
SPSy od wielu lat uchodzą za trudne w hodowli korale, które są zarezerwowane dla doświadczonych akwarystów. Rzeczywiście coś w tym jest, ponieważ jeszcze kilkanaście lat temu znaczna większość zbiorników rafowych była pełna korali miękkich i LPSów. Za SPSy mało kto się brał, a jeśli już to za te najprostsze.
Od tamtej pory jednak sporo się zmieniło. Poznaliśmy wymagania SPSów, opracowaliśmy nowe metody suplementacji i filtracji. Potrafimy utrzymać ultra niskie poziomy nutrientów (ULNS). Dzisiaj SPSy trafiają pod strzechę i nie rzadko do zbiorników początkujących akwarystów.
Jednak pamiętajmy o tym, że wymagania SPSów są takie same jak przed laty. Ulepszona została tylko technologia. A ta kosztuje i to całkiem niemało. Dziś mówi się, że SPSy są nie tyle najtrudniejsze w utrzymaniu, co najdroższe. W sumie nie ma się, co dziwić. Przy projektowaniu zbiornika typowo SPSowego należy nie tylko uwzględnić koszty początkowe, ale również spore koszty późniejszego prowadzenia zbiornika.
Nad SPSami musi świecić porządna lampa dająca sporo światła. To nie tylko koszt samej lampy, wymiany świetlówek, ale i spory dodatek do rachunku za prąd.
Utrzymanie niskich nutrientów wymaga sprzętu wydajniejszego niż przy koralach miękkich np. odpieniacz, ale również filtrów przepływowych do adsorberów. Do tego nierzadko dochodzi DSB czy refugium. A suplementacja oparta jest o pompy dozujące czy jeszcze droższy w założeniu reaktor wapnia. Do tego wszystkiego dochodzą droższe preparaty, które trzeba regularnie stosować jak płyny do Ballinga lub zasyp do reaktora, mikroelementy, bakterie, pożywki… To wszystko przekłada się na znacznie większy koszt prowadzenia akwarium niż w przypadku korali miękkich.
Wśród korali SPS istnieje spora rozpiętość, jeśli chodzi o łatwość hodowli. Niektóre z nich np Montipory, w odpowiednich warunkach rosną tak szybko, że są niekiedy traktowane jak chwasty przez doświadczonych akwarystów.
Największym wyzwaniem jeśli chodzi o prowadzenie zbiornika SPSówego jest utrzymanie niewykrywalnych poziomów nutrientów oraz odpowiednia suplementacja. Korale SPS, zwłaszcza te bardziej wymagające zaczną szybko dawać oznaki złej kondycji wody – tracąc tkankę czy bielejąc na tipach. I często dzieje się to tak, że akwaryście trudno jest określić, powód utraty tkanki. W skrajnych sytuacjach cały koral potrafi obumrzeć w kilka godzin. Takie sytuacje się raczej nie zdarzają w przypadku miękkasów i LPSów.
Wybarwianie korali to trudne wyzwanie, ale jeśli osiągniemy sukces, nasze oczy będą się cieszyć pięknymi kolorami SPSów. (źródło: https://reefbuilders.com/2015/03/12/masanao-shibuyas-sps-reef-tank-bordering-perfection/)
Z drugiej strony korale SPS są bardziej żywotne. Cała kolonia może odrosnąć z kilkunastu komórek, które przeżyły jakiś pogrom.
Korale SPS są bardzo wrażliwe na ilość i jakość światła. Potrafią grymasić lub zejść przy nagłej zmianie oświetlania, np. po przeniesieniu z jednego akwarium do drugiego. W przypadku pogorszenia się, jakości światła, np., gdy nie wymieniliśmy świetlówek od dłuższego czasu, mogą zbrązowieć i całkowicie zatrzymać przyrosty.
Ogólnie rozróżniam dwa podejścia do hodowli SPSów. Pierwsze to takie, w którym akwarysta dąży do tego, aby korale były po prostu zdrowe i naturalnie wybarwione. Drugie podejście to uzyskanie pastelowego wybarwienia korali SPS. Ja, jako człowiek pragmatyczny i nieco leniwy, preferuje pierwszą opcję. Nie znaczy to jednak, że korale w pastelowych kolorach mi się nie podobają. Sam zresztą prowadziłem tak zbiornik przez pewien czas i wiem, że to wymaga precyzji i cierpliwości w dozowaniu. Znam kilkanaście takich zbiorników i zawsze z podziwem je oglądam. Takie podejście jest jednak jest sporym utrudnieniem dla osoby, która dość często wyjeżdża, lub po prostu dużo pracuje. Obarczanie rodziny czy sąsiadów kropelkowaniem z dwudziestu buteleczek może być sporym wyzwaniem. To jak podejdziemy do hodowli naszych SPSów dużym stopniu określa czy prowadzenie zbiornika będzie łatwe czy wymagające.
Istnieje wiele gatunków łatwiejszych gatunków. Należą do nich montipory talerzowe, digitaty, seriatopory, stylophory. Jeśli nie oczekujemy super kolorów, to te SPSy nie będą bardziej wymagające od np. LPSów. Oczywiście przy założeniu, że mamy odpowiedni sprzęt i potrafimy kontrolować parametry wody.
Są tez korale SPS, które są dużo trudniejsze w utrzymaniu. Należą do nich głównie acropory np.: echinata, microclados czy odmiany deepwater. Potrafią zejść bez powodu nawet we względnie sprzyjających warunkach. Kiedyś jedna osoba, ogólnie uznawana w Polsce za specjalistę od korali SPS powiedziała mi, że odmiana Strawberry jest tak wrażliwa i delikatna, że “wystarczy krzywo na nią spojrzeć, aby następnego dnia został sam szkielet”. To oczywiście przesadzona wypowiedź, nie mniej jednak pokazuje jak trudne mogą być niektóre odmiany korali SPS.
Wybarwienie Acropora Strawberry Shortcake (Acropora microclados) należy do jednych z trudniejszych wyzwań(źródło:http://blog.coralwonders.com/en/strawberry-shortcake-una-acropora-que-levanta-pasiones/)
O tym, że SPSy są wrażliwe na parametry wody już pisałem, ale SPSy są też dość wrażliwe na choroby i pasożyty. Wystarczy tu wspomnieć o wirkach AEFW, Brown Jelly, ślimakach zjadających montipory, chorobie RTN, aby zauważyć, że na SPSy niebezpieczeństwo czyha nie tylko ze strony nieodpowiedzialnego akwarysty.
Nawet łatwe korale SPS mogą cieszyć oczy intensywnym ubarwieniem.
Jeśli chodzi o ubarwienie SPSów to tu Natura nie poskąpiła kolorów. Decydując się nawet na te proste SPSy możemy się cieszyć całą gamą kolorów – no może z wyjątkiem żółtego. Mamy, więc różową S. hystrix, niebieską A. tenuis, fioletową A. nana, i wiele, wiele innych odmian barwnych korali SPS. Jeśli jednak wybierzemy najtrudniejszą drogę i weźmiemy się za wybarwianie, okaże się, że niektóre z korali SPS mogą mieć dwa albo i trzy kolory np. A. valida.
Zupełnie odmienna grupą korali są Korale NP lub też Azoox. Korale te nie posiadają zooksantelli, dlatego muszą się odżywiać heterotroficznie. I z tego w zasadzie wynika największa trudność w hodowli tych korali. Po pierwsze większość z gatunków NP. wymaga takiego pokarmu, którego nie jesteśmy w stanie ciągle podawać. Drugi problem jest taki, że w domowych warunkach jest niezmiernie trudno wyżywić te korale tak, aby nie zanieczyścić wody nadmiarem organiki.
Te dwa problemy w praktyce oznaczają, że większość korali NP, które trafiają do akwarium, zaczyna głodować i wcześniej czy później schodzi. Po prostu nie umiemy przez dłuższy czas zapewnić odpowiedniego pokarmu.
Koral miękki NP, Dendronephthya sp., żywi się fitoplanktonem, jednak w akwarium jest niemalże niemożliwa do utrzymania przez dłuższy czas. (źródło: http://miraimages.photoshelter.com/image/I0000jwBHWwf3CFQ)
Pokarm, który się nie psuje musi być żywy, wtedy nawet niezjedzony, nie zabrudzi wody, ale czas przeżycia żywego zooplanktonu w akwarium jest raczej krótki ze względu na pracę pomp i odpieniacza. To może jest banalny powód, ale naprawdę korale NP są najtrudniejsze do utrzymania w akwarium. Nie padają tak szybko jak SPSy, ale stopień ich przeżywalności jest dużo niższy niż innych korali i kupno korala NP oznacza, że wcześniej czy później ten koral zacznie głodować. I jeśli nawet nie padają z głodu to nierzadko kończą zaduszone przez glony, ponieważ akwaria NP często maja problem z nutrienami na skutek silnego karmienia.
Znam wiele osób, które chciały coś udowodnić mówiąc, że „mi to się na pewno uda”. Żadna z nich nie posiada teraz korali NP i każda z pokorą bije się w pierś, że uległa urodzie korali NP. A pokusa jest wielka. Chyba nie ma innych tak różnorodnych i tak intensywnie wybarwionych korali jak korale NP. Wystarczy popatrzeć na Dendronephtie czy Tubastree.
Do najtrudniejszych do utrzymania korali NP należą korale miękkie z rodzaju Dendronephtya sp i Scleronephtya sp. W zasadzie już po paru dniach od zakupu zaczynają coraz mniej się pompować, żeby dwóch – trzech tygodniach leżeć na dnie.
Różowa Dendronephtya w naturze wygląda przepięknie, nic dziwnego, że akwaryści są oczarowani jej wyglądem. (źródło: http://www.wiki-reef.com/CoralSpecimen.aspx?cid=78)
Inne korale NP. np. Gorgonie czy Dendrophylie udaje się trzymać w akwarium, choć daleko im do takiej ekspansji gatunku jak u niektórych LPSów czy SPSów. Sporą trudnoscią może być karmienie korali NP w zbiornikach, w których sa ryby, ponieważ wyjadają one pokarm z polipów korali jednocześnie je drażniąc. To dodatkowo nakłada się na i tak już trudne wymagania pokarmowe tych korali.
Korale NP to chyba największe wyzwanie w akwarystyce. Posiadają niesamowite kolory, ale utrzymanie niektórych gatunków w akwarium graniczy z cudem (źródło: https://www.flickr.com/photos/joits/3425434796/in/photostream/)
Pewnym ułatwieniem może być fakt, że korale Azoox nie potrzebują w ogóle światła. Możemy więc awaryjnie przetrzymać wygłodniałą tubkę w sumpie i w spokoju utuczyć ja bez obecności natrętnych ryb.
Jakoś tak się przyjęło, że w potocznym nazewnictwie na forach, ukwiały nie są kwalifikowane jako korale. Albo przynajmniej nie są tak nazywane. Ktoś mówi: “mam trzy korale i ukwiała”. A przecież rząd Actiniaria jest równy rzędowi Zoantharia. To tak jakby ktoś powiedział:”Mam w garażu dwa samochody i Fiata” :). Żeby tego było mało, to jeszcze często nazywamy ukwiałami gatunki, które de facto ukwiałami nie są, a w każdym razie nie należą do rzędu Actiniaria tylko maja swój własny. Przykładem takiego ukwiała, nie-ukwiała są Szorstniki, które nalerzą do rzędu Ceriantharia, a nie do Actiniaria. Co by nie mówić, to systematyka koralowców jest tak rozbudowana, że trudno za nią nadążyć. I żeby nie było zbyt łatwo to jest często zmieniana.
Ok, żarty na bok. Rzeczywiście ukwiały są na tyle ciekawą grupą, że zasłużyły na osobne traktowanie. I nie ma w tym nic złego, o ile pamiętamy, że to są również koralowce.
Entacmea quadricolor nawet w pospolitym ubarwieniu może być interesująca (źródło: http://actiniaria.com/entacmaea_quadricolor.php)
Ukwiały nie wytwarzają szkieletu i nawet w akwarium potrafią rosnąć do sporych rozmiarów. Niektóre gatunki jak wspomniane wyżej Szorstniki Cerianthus membranaceus budują rurki w których mieszkają. Inne takie jak Epicystis crucifer rozrastają się płasko na substracie, a jeszcze inne np Entacmaea quadricolor preferują skalne zakamarki. Różnorodnością form i kolorów, ukwiały nie ustępują innym koralowcom. Możemy mieć odmiany skromnie ubarwione jednym kolorem, ale możemy zaszaleć i zdobyć odmiany wielokolorowe.
Wśród ukwiałów można również trafić na perełki. Epicystis crucifer (źródło: https://reefbuilders.com/2012/05/25/flower-anemone/)
Najpopularniejsze ukwiały w akwariach to E. quadricolor i H. crispa, choć inne gatunki bardzo popularnością nie odstają. Często trafiają do akwarium jako domek dla błazenków, choć te z powodzeniem mogą zamieszkać w innych gatunkach korali np w LPSach.
Ukwiały ogólnie są koralowcami dość agresywnymi i nierzadko się zdarza, że potrafią zapolować na jakąś rybę w akwarium. Wiele gatunków posiada długie ramiona, które po napompowaniu mogą żądlić inne korale w zasięgu kilkunastu centymetrów.
Mimo, że wiele z ukwiałów zawiera zooksantelle, to większość z nich, wymaga regularnego karmienia, w przeciwnym razie ukwiały mogą głodować. Szorstniki nie posiadają zooksantelli i decydując się na trzymanie ich w akwarium, bierzemy na siebie obowiązek ich dokarmiania.
Chyba jednak największą trudnością w hodowli ukwiałów jest to, że część z nich – nota bene te najpopularniejsze też – potrafią aktywnie przemieszczać się po akwarium w poszukiwaniu odpowiedniego dla siebie miejsca. To, że akwarysta chciałby, aby różowiutki quadri zamieszkał w centralnej części akwarium, nie znaczy, że następnego dnia ukwiał nie powędruje na tył będąc nie tylko niewidocznym dla oglądających, ale również niemożliwym do karmienia dla akwarysty. Nie muszę też dodawać, że wędrujący po akwarium ukwiał, stanowi niebezpieczeństwo dla innych koralowców, które spotka na swojej drodze.
Zdecydowanie największym niebezpieczeństwem, które może się zdarzyć, jest ukwiał wciągnięty do pompy. Otóż w swoich wędrówkach ukwiały potrafią odczepić się od podłoża i podróżować z prądem wody w poszukiwaniu atrakcyjnych lokacji. W naturze to działa, ale w akwarium taka podróż najczęściej kończy się wciągnięciem do pompy cyrkulacyjnej, która powoli szatkuje korala rozpylając jego drobiny po całym akwarium. Często taka sytuacja kończy się tragicznie dla znacznej części obsady w akwarium.
Trzeba przyznać, że zbiornik porośnięty jednym gatunkiem ukwiała falującego majestatycznie ramionami, musi być niesamowicie hipnotyzujący: (źródło: http://www.reefcentral.com/forums/showthread.php?t=1575664)
Ukwiały wymagają bardzo dobrych warunków i czystej wody. Jeśli coś im nie odpowiada to zaczynają łazić po akwarium. Dlatego w większości, nie są to zwierzęta dla początkujących akwarystów.
Prowadzenie akwarium morskiego nie jest najłatwiejszym hobby jakie znam. Nie dość, że wymaga sporo funduszy na start i późniejszą obsługę, to jeszcze wymaga niesamowitej cierpliwości i samozaparcia w prowadzeniu. Nie jest to zdecydowanie hobby na kilka miesięcy. Planując akwarium musimy podjąć decyzję o zwierzętach, które będziemy w nim trzymać, bo to od nich będą zależały trudności i kłopoty z którymi będziemy walczyć. Wśród korali znajdziemy gatunki mniej i bardziej wymagające i właściwie tylko od naszych aspiracji zależy, z jakimi trudnościami będziemy się borykać.
Zdecydowanie najłatwiejszą i najtańszą grupą korali są korale miękkie. Jeśli zdecydujemy się na najpopularniejsze gatunki to wybierzemy najłatwiejszą drogę. To jednak wcale nie oznacza, że akwarium będzie nudne czy gorsze od zbiornika SPSowego. Miękkasy w kompozycji z prostymi LPSami tworzą naprawdę piękne zestawienia. A jak nabraliśmy już trochę doświadczenia możemy wprowadzić do akwarium rzadsze i i bardziej kolorowe odmiany.
Jeśli ktoś ma zasobny portfel i preferuje korale SPS, może zacząć od stworzenia pięknego zbiornika z prostymi koralami wapiennymi, a po zdobyciu wiedzy, może pokusić się o ich wybarwianie.
Jak widać akwarystyka morska ma wiele twarzy i każdy znajdzie coś dla siebie. Posiadanie nawet prostych korali daje wiele radości z akwarium, a do tego wcale nie świadczy o czymś gorszym. Wręcz przeciwnie. Lepiej mieć ładne i proste akwarium niż ciągle walczyć z problemami bardziej wymagających gatunków. Akwarium ma cieszyć, a nie być ciągłym stresem dla właściciela. Wszystko zależy od aspiracji, ale jeśli miałbym wyrazić swoje zdanie to najbardziej lubię zbiorniki wyglądające naturalnie.
I uwaga na koniec. Nawet najprostsze i najłatwiejsze korale nie będą się opiekować same sobą. Nawet wybierając łatwą drogę akwarysta musi wykazać dużo cierpliwości i zrozumieć procesy zachodzące w akwarium, aby osiągnąć zadowalające rezultaty.
Dzisiaj chciałem się podzielić z Wami pewnym wynalazkiem, który może nie jest całkiem nowy, ale może być niezwykle przydatny w domu i oczywiście w akwarium. Nie bez przyczyny też nazwałem go ręczną drukarką 3d, ponieważ metoda ich działania jest podobna.
Produkt, który mam na myśli to termoplastik – substancja, która w zależności od temperatury zmienia swoją elastyczność. W temperaturze powyżej 60C robi się elastyczny jak plastelina, a po ochłodzeniu twardnieje. Co więcej, jest to proces powtarzalny, czyli można go przeprowadzać wielokrotnie. Kto pamięta lata 80-te, pamięta też modelinę – produkt, który na zimno zachowywał się jak plastelina, a po parominutowym gotowaniu twardniał na kamień. Niestety był to proces jednokierunkowy i raz utwardzonej modeliny nie dało się już uplastycznić.
Ktoś z Was powie, że termo tworzyw jest wiele, wystarczy wspomnieć o akrylu, PCV, Nylonie… Wszystkie te tworzywa robią się elastyczne po podgrzaniu do jakiejś temperatury. Owszem, macie racje, jednak produkt, o którym jest ten artykuł zostawia w tyle wszelkie termo tworzywa pod względem łatwości obróbki.
Polymorph – to jedna z nazw handlowych polimeru polikaprolakton.
W handlu produkt ten spotykany jest pod wieloma nazwami – Multimorph, Polymorph, Mouldable Thermoplastic, Instamorph, Peasle, ale wszystkie opierają się o polikaprolakton – biodegradowalny polimer, należący do grupy poliestrów alifatycznych. Ze względu na swoją biodegradowalność, substancja ta jest całkowicie bezpieczna dla środowiska, a w medycynie jest stosowana, jako główny składnik rozpuszczalnych protez czy nici chirurgicznych. W handlu, tworzywo to jest sprzedawane w postaci małych białych granulek, które przy uzyskaniu plastyczności (podgrzaniu) robią się przeźroczyste.
Do mnie ten produkt trafił pod nazwą „Peasl”, ale na Allegro najczęściej jest sprzedawany pod nazwą Polymorph i dlatego tej nazwy będę się trzymał. Kupiłem go w zupełnie innym celu niż akwarystyka, ale szybko odkryłem jego przydatność również i w tym hobby. Do czego się może nam przydać Polymorph? A no do bardzo wielu rzeczy. Możemy z niego robić opaski, haczyki, podstawki pod korale, kawałki rurek, trójniki, dysze wylotowe, plastikowe śruby i nakrętki. Dodatkowo do klejenia skał i korali… W zasadzie hamuje nas tylko wyobraźnia i zdolności manualne.
Wystarczy garść granulek zalać w szklance gorącą wodą, aby po parunastu sekundach preparat zrobił się szklisty i elastyczny jak plastelina. Po wyciągnięciu ze szklanki, można go formować w dowolne kształty. Jego temperatura jest na granicy parzenia, ale dość szybko spada do mocno ciepłej.
Polimer można ugniatać palcami, ale i wałkować na płaskie arkusze oraz walcować na pręty, z których można wykonać kolejne potrzebne elementy. Ostudzony i utwardzony polimer można obrabiać mechanicznie np. ciąć nożycami lub nacinać nożem tapicerskim. Można też w nim wiercić otwory, jednak ze względu na tarcie i rozgrzewanie, należy robić to na wolnych obrotach, ewentualnie w strumieniu zimnej wody. Klejenie części wykonanych z Polymorpha, następuje po podgrzaniu klejonych miejsc np. zapalniczką.
Rozgrzaną masę polimerową możemy wcisnąć też w nakrętkę lub owinąć dookoła śruby. Uzyskamy w ten sposób plastikowe śruby z nakrętkami, które możemy stosować pod wodą. Zresztą w internecie jest wiele przykładów na praktyczne wykorzystanie tego polimeru.
Praktyczne wykorzystanie polimeru. W ten sam sposób można również zabezpieczyć kable pomp przed popękaniem.
Trzeba jednak uczciwie powiedzieć, że po pierwsze, wymagana jest odrobina wprawy w obróbce Polymorpha, a po drugie, wykonane elementy nie będą wyglądały tak, jak te uzyskane metodą wtryskową. Najczęściej uzyskane fragmenty będą nierówne, co jednak nie przeszkadza w ich działaniu. Jest to tylko kwestia estetyki i wprawy.
Najlepsze zostawiłem na koniec. Otóż wszystkie pozostałości z obróbki, czy nawet przedmioty, które nie są nam już potrzebne, możemy zalać wrzątkiem i przerobić na nowe. Nic się nie marnuje.
Mimo, ze podgrzany polimer robi się kleisty i łatwo łączy ze sobą, to niechętnie „klei” się do innych powierzchni. Przez to jego zastosowanie w klejeniu korali przypomina trochę stosowanie kleju Milliput. Bardziej chodzi tu o zakleszczenie w nierównościach skały. Ze względu na to, że rozgrzany polimer dość szybko stygnie w wodzie, już po kilkunastu sekundach uzyskujemy wystarczające stwardnienie, aby nie przejmować się prądem wody (co jak wiemy stanowiło zmorę podczas klejenia preparatami typu Milliput). Podobnie jak wspomniany wyżej klej, Polymorph nie przyczepi się do szyby czy nawet do płaskich kawałków skał. Będzie natomiast trzymał się dobrze tam gdzie będzie miał możliwość zakleszczenia się we wgłębieniach czy otworach skalnych.
Od razu uprzedzam. Klejenie skał, ma przede wszystkim znaczenie wspomagające. Trudno uzyskać spoiwo, które utrzyma ciężar skały. Z drugiej strony, Polymorph idealnie nada się przy układaniu kawałków skał i ich zabezpieczeniu np. przed zsunięciem. W tym celu z rozgrzanego polimeru robimy kulkę, którą ściskamy dwoma kawałkami skał. Rozgrzany plastik „wpłynie” w nierówności skał, a po zastygnięciu stworzy dość mocne połączenie.
Lepienie korali Polymorph wymaga trochę wprawy i porowatej skały. Polimer można zabarwić specjalnym barwnikiem tak, aby nie rzucał się w oczy.
Jeśli chodzi o klejenie korali, to przyznam, że nie miałem zbytnio potrzeby, aby kleić korale, ale na potrzeby artykułu stworzyłem kilka szczepek. Udało mi się je przykleić, choć nie bez kłopotów. Po pierwsze, tak jak pisałem wyżej musimy mieć trochę wprawy, a po drugie musimy mieć w skale otworek lub pęknięcie, w które wciśniemy polimer. Dobrze jest się też spieszyć, bo szybko stygnący pod wodą polimer, z każdą sekundą traci soją elastyczność.
Najlepsze rezultaty uzyskiwałem formując z rozgrzanego polimeru mały stożek. W szerszą część wtykałem szczepkę, dodatkowo zaciskając polimer dookoła szkieletu korala, a ostro zakończony kawałek wciskałem na siłę w skałę. Wymaga to trochę wprawy, choć dużo zależy od porowatości skały.
Trzeba pamiętać jeszcze o sprawie temperatury. Szczepki wkładamy w masę o temperaturze około 50 stopni. Pod klejem oczywiście koral obumiera. Również przy samym kleju tkanka się cofa, o milimetr czy dwa. Każde przypadkowe dotkniecie klejem korala również spowoduje utratę tkanki.
W zasadzie wszystkie odmiany polikaprolaktonu w handlu, mają formę białych kuleczek. Jeśli patrzymy na świeżo przyklejone szczepki, to pierwsze co rzuca się w oczy to biała masa u podstawy korala. Potrzeba paru tygodni, aby zaczęła pokrywać się algami wapiennymi. Można więc zastosować inne rozwiązanie. Firmy na ebay czy na allegro, które sprzedają polymorph, mają w ofercie również proszki koloryzujące. Wystarczy kupić parę gram czarnego proszku i ugnieść jego szczyptę razem z klejem. Uzyskamy w ten sposób ciemnoszarą masę, która nie rzuca się tak w oczy. Oczywiście do innych zastosowań można stosować inne kolory barwników.
Żeby białe podstawki nie rzucały się w oczy, można dokupić proszek barwiący, który ugniatamy z gorącym polimerem.
Do tej pory pisałem o samych zaletach Polymorpha. Owszem jest ich sporo: łatwość obróbki, możliwość barwienia, wszechstronność zastosowań, biodegradowalność. Jest jednak jedna wada, o której jeszcze nie wspomniałem. Jest nią… biodegradowalność. I dlatego wszystkie podwodne zastosowania Polymorpha są w większym lub mniejszym stopniu rozwiązaniami tymczasowymi.
Ale spokojnie, nie mówię tutaj o kilku tygodniach czy miesiącach, choć pewnie okres roku czy dwóch może już mieć znaczenie. Przyznaję, że trochę zgaduję, ale wykonałem mały eksperyment, który potwierdza, że coś jest na rzeczy.
Otóż z Polymorpha ugniotłem pałęczke o masie dokładnie 2g, którą powiesiłem na brzegu sumpa na 30 dni. Po tym czasie, pałeczkę umyłem w wodzie RO, wysuszyłem i ponownie zważyłem. Okazało się, że pałeczka jest o 0,02g lżejsza. Daje to utratę masy na poziomie 1% na miesiąc. Prawdopodobnie, wpływ na prędkość biodegradacji miałoby oświetlenie, cyrkulacja czy kontakt z podłożem.
Mała szczepka nie stanowi problemu, ale po roku, oryginalne klejenie może być już na tyle luźne, że nie utrzyma dużego, wyrośniętego korala. Nie chcę gdybać, bo takich testów nie wykonałem, ale trzeba to wziąć pod uwagę.
Wystarczy garstka granulek i szklanka wrzątku aby zacząć “ręczne drukowanie 3d”
Polymorph to bardzo przydatna rzecz w domu – nie tylko w akwarystyce. Wystarczy pół szklanki wrzątku, aby uzyskał elastyczność plasteliny, dzięki czemu możemy odtworzyć brakujące czy uszkodzone elementy domowych sprzętów. W akwarystyce możemy tworzyć przydatne rzeczy takie jak haczyki, podstawki, kolanka, trójniki, śruby czy nakrętki i wiele innych, które możemy bez obaw o korozje zanurzyć w wodzie. Jeśli brak Wam pomysłów, to setki ich znajdziecie na Google
Po opanowaniu klejenia szczepek, możemy za pomocą Polymorpha kleić korale do skały. Obsypując rozgrzany Polymorph piaskiem, możemy tworzyć konstrukcję idealnie zlewające się z tłem np. rurkę, będącą schronieniem dla goby.
Jedyne, o czym trzeba pamiętać to to, że dzięki swojej biodegradowalności, podobnie jak biopelletki, Polymorph wcześniej czy później zostanie zjedzony przez bakterie.
Polymorph oraz barwniki są do kupienia na Allegro za 45 zł za 500g plus barwniki po 8zł
Bibliografia
https://en.wikipedia.org/wiki/Thermoplastic
http://www.sigmaaldrich.com/catalog/product/aldrich/440744?lang=en®ion=GB
Ekipa czyszcząca (ekipa sprzątająca, Cleaning Crew, CC) jest przez wielu akwarystów traktowana, jako ważny element usprawniający proces dojrzewania zbiornika. Sam, wiele lat temu podchodziłem do tego podobnie, jednak dzisiaj, na podstawie obserwacji dziesiątków dojrzewających zbiorników uważam, że tytułowa funkcja tej grupy zwierząt może być jednym z wielu mitów pokutujących w akwarystyce morskiej
Poniższy tekst jest luźną analizą tematu i niekoniecznie musi odpowiadać doświadczeniom Czytelników. Jeśli macie własne przemyślenia na ten temat, zapraszam do zostawiania komentarzy.
Jednymi z pierwszych zwierząt wprowadzanych do akwarium – niejednokrotnie już po tygodniu czy dwóch od zalania – jest grupa zwierząt, której obecność ma przyspieszyć i złagodzić proces dojrzewania w akwarium.
Dojrzewanie bardzo często oznacza rozkwit glonów włosowatych, plagi okrzemek, dino czy cyjano. Porównując dwa obrazy, jeśli na jednym biegunie mamy pięknie wybarwione korale rosnące na czystej skale pośród białego piasku, to na drugim biegunie właśnie jest dojrzewanie – ze swoim odstraszającym widokiem apokaliptycznego bagna.
Typowe przykłady zwierząt z ekipy czyszczącej (źródlo pinterest: pacificeastaquaculture.com)
Nic więc dziwnego, że akwaryści sięgają po różne metody, aby proces dojrzewania był jak najkrótszy. Schemat jest zawsze podobny. Wkładamy skałę, wsypujemy piasek, nalewamy solanki i już po tygodniu czy dwóch, znudzeni widokiem gołej skały wybieramy się na zakupy do lokalnego sklepu, aby zakupić ekipę czyszczącą. Po powrocie, do akwarium trafiają ślimaki, kraby, krewetki, strzykwy, jeżowce czy rozgwiazdy w nadziei, że magiczne słowo „czyszcząca” załatwi sprawę i akwarium pozostanie „czyste”.
Popularny krab czerwononogi Paguristes cadenati to podstawa ekipy czyszczącej.
Według najbardziej potocznej definicji, ekipa czyszcząca to grupa zwierząt, w której skład wchodzą zwykle ślimaki, kraby, krewetki i szkarłupnie, i których głównym zadaniem jest „oczyszczenie” substratu (skały, piasku, szyb) z pozostałości organicznej.
Pytanie tylko czy na tym etapie rzeczywiście jest co czyścić? Zwłaszcza, gdy stawiamy system na suchym piasku i suchej skale? Zresztą nawet z dobrze odgazowanej żywej skały nie bardzo jest co wyjadać
Przyjrzymy się poszczególnym czyścicielom, którzy najczęściej trafiają do akwarium, jako ekipa czyszcząca.
Kraby – z reguły są to pustelniki – małe krabiki czerwono- lub niebieskonogie. Rzadziej zielone mitraxy czy płaskie percnony. Zaletą ich jest to, że mogą sięgnąć szczypcami w zakamarki skały i wydłubać z nich resztki pokarmu. Mitraxy natomiast chętnie skubną zieleninę, która porasta skałę (jeśli porasta), a jeśli nie, to będą zeskrobywały z niej materię organiczną.
Popularny ślimak Turbo (źródło: Wiki)
Ślimaki– to zwykle popularne turbo, tectusy, babilonie, nassariusy, cerithy. Pomijając ślimaki kopiące, które wyjadają pozostałości organiczne z piasku, to bardzo możliwe, że większość ślimaków, będzie preferowała łatwiejsze do chodzenia szyby, niż skałę. Ślimaki, za pomocą swojej tarki zeskrobują z substratu film biologiczny, w którego składzie są bakterie i glony. Choć w większości uznawane są za roślinożerców, nie wszystkie glony będą chętnie zjadane. Z wyjątkiem większych gatunków np. dolabella, czy dużych tectusów, może się zdarzyć tak, że te mniejsze będą chętniej zeskrobywały osad bakteryjny czy glonowy z szyb, niż zjadały bujne glony ze skał.
Krewetki – podobnie jak kraby, w swoich nocnych wędrówkach będą przeczesywały zakamarki skał w poszukiwaniu pożywienia. Warto zauważyć, że pewne nieporozumienie może nastąpić w przypadku krewetki czyszczącej L. amboinensis, której nazwa potoczna bynajmniej nie pochodzi od czyszczenia skały, a od cechy, która jest czyszczenie ryb. Krewetki ogólnie są bardzo nieśmiałymi stworzeniami i przy zapalonym świetle rzadko opuszczają skalne kryjówki. Z czasem nauczą się, że zamiast mozolnie przeszukiwać skałę za pożywnymi drobinami pokarmu, wystarczy poczekać na porę karmienia.
Jeżowce – potrafią dość dobrze czyścić skałę i szybę z glonów wapiennych, które zgryzają za pomocą silnych „zębów”. Znacznie gorzej się sprawdzają przy zjadaniu glonów włosowatych. Wadą jeżowców jest to, że absolutnie nie nadają się do wyjadania pokarmu z zakamarków skał, ponieważ budowa ich otworu gębowego umożliwia pobór pokarmu tylko z płaskich lub wypukłych powierzchni.
Rozgwiazdy – podobnie jak jeżowce należą do gromady szkarłupni. Są bardziej elastyczne, przez co łatwiej dostaną się w załomy skalne. Najpopularniejsze rozgwiazdy z ekipy sprzątającej to rozgwiazdy piaskowe Astropecten polycanthus kupowane są ze względu na to, że najczęściej żerują w piasku ciągle go mieszając. Absolutnym błędem jest kupowanie ich do młodego akwarium, ponieważ piasek w takim akwarium posiada zbyt mało materii organicznej, którą żywią się rozgwiazdy piaskowe.
Żółta strzykwa – Colochirus robustus – jest filtratorem (źródło: Wiki)
Ogórki morskie, strzykwy – to typowi mułożercy zjadający piasek razem z detrytusem. Są też gatunki filtrujące zawiesinę z wody. Duże strzykwy potrzebują sporą ilość piasku bogatego w substancje odżywcze. Niestety w typowym akwarium rafowym trudno o takie warunki. Wyjątek stanowią małe strzykwy np. popularne, kilkucentymetrowe Colochirus robustus, które są filtratorami. Pamiętajmy jednak, że w znacznej większość zestresowane strzykwy potrafią wypuścić do wody toksyny szkodliwe dla innych zwierząt.
Jeśli popatrzymy na typowy dojrzewający zbiornik domowy, 200L z około 20kg skały i z kilkoma kilogramami pisaku na dnie, zauważymy, że aby dobrze oczyścić go z nadmiaru organiki nie wystarczy kilka krabów i kilka ślimaków. Każdy, kto przeszedł przez dojrzewanie akwarium wie, jak powolne i mało wydajne są takie zwierzęta w czyszczeniu. Żeby zobaczyć efekt w takim akwarium, potrzeba by była ze setka ślimaków i krabów. Poza tym, czy o takie „czyszczenie” nam chodzi? Wystarczy przypomnieć sobie charakterystyczne „wyjedzone” ślady na szybach pozostawiane przez tectusy czy turbo. Czy komukolwiek takie wyczyszczenie szyb wystarczyło, żeby nie musieć czyścić szyb czyścikiem magnetycznym?
Owszem, część organiki zostanie zeskrobana z podłoża, a im więcej ślimaków i krabów, tym więcej organiki zjedzonej i… niestety wydalonej. Prawie wszystkie bezkręgowce wodne to zwierzęta amonioteliczne, czyli takie, które wydalają amoniak. Ten trafia z powrotem do wody i dzięki przemianom cyklu azotowego na nowo wspomaga wzrost glonów.
Nie ma cudów niestety, jeśli zwierzęta jedzą to i wydalają. Innymi słowy część z tego, co oczyści nam ekipa czyszcząca trafia z powrotem do wody w postaci nutrientów.
Moim zdaniem jest to kwestia niezrozumienia idei posiadania ekipy czyszczącej. Dojrzewające akwarium kojarzy nam się z akwarium brudnym, na co najlepszym sposobem wydawałoby się jest coś, co ten brud zjada. Kraby jako wszystkożerne i ślimaki zdrapujące osad swoją tarką wydają się nam być idealnymi do tego zwierzętami. Dodajmy jeszcze krewetkę czyszczącą L. aboinensis no, bo przecież ma w nazwie „czyszcząca” i mamy fałszywe pojęcie brygady do sprzątania w akwarium. A że w dojrzewającym akwarium często piasek „dojrzewa” jako pierwszy, to dorzućmy jeszcze rozgwiazdę piaskową. Na pewno coś tam sobie zje…
Krewetka czyszcząca – Lysmata amboinensis. (źródlo: Wiki)
Mija pól roku, rok… Akwarium wreszcie dojrzało. Korale zaczynają rosnąć, a parametry stabilizować się. Po plagach dojrzewania, nie zostało już śladu. Niestety bardzo często, po ekipie sprzątającej też. Ślimaki padły od zatrucia cyjano, rozgwiazda piaskowa z głodu, a kraby wybiły się wzajemnie walcząc o jedyną większą muszlę w akwarium. Została tylko jedna krewetka czyszcząca, bo reszta padła od chemii na cyjanobakterie. Zresztą z czyszczeniem nie ma już nic wspólnego, bo przecież łatwiej poczekać na porę karmienia ryb zamiast mozolnie dłubać w skale. Ewentualnie może wyrwać coś z gardła Turbastreii dokarmianej od czasu do czasu bardziej „mięsnymi” kawałkami..
Obraz być może przesadzony, ale czyż nie jest tak, że w wielu akwariach morskich szał na ekipę sprzątająca jest tylko na początku? A, co? W dojrzałych zbiornikach już sprzątać nie trzeba? Trzeba i to chyba bardziej niż młodych młodych, bo przecież podajemy dodatkowo pokarm, którego resztki zawsze trafią gdzieś, gdzie nie dopłynie żadna ryba.
Dodatkowo warto pamiętać o tym, że z czasem żywa skała traci właściwości filtrujące ze względu na zapychanie porów i zarastanie ich glonami wapiennymi. To właśnie wtedy ślimaki, jeżowce czy kraby są najbardziej potrzebne. Podsumujmy więc to co napisałem.
Kupować, oczywiście że tak. Tylko ze świadomością paru spraw.
