Metoda DSR (Dutch Synthetic Reefing)
Jest kilka metod utrzymywania środowiska dla mieszkańców rafy koralowej w akwariach. Większość z nich ma wspólną cechę, mianowicie konieczność okresowego częściowego podmieniania wody akwariowej, otrzymywanej przez rozpuszczenie specjalnej mieszanki niezbędnych pierwiastków w wodzie RO-DI (woda oczyszczona w procesie odwróconej osmozy i demineralizacjii). Podmiany wody są podstawowym sposobem uzupełniania brakujących makro i mikroelementów w akwarium. Otrzymywanie wody RO-DI jest procesem mało wydajnym, przez co drogim i niezbyt ekologicznym z uwagi na coraz bardziej rosnący deficyt słodkiej wody. Wymaga użycia wielu specjalnych filtrów oraz membrany odwróconej osmozy, której wydajność dochodzi zaledwie do 30%. Znaczy to, że z jednego litra wody pozyskuje się maksymalnie 300 ml wody RO, a 700 ml jest tracone.
Głównie z tego powodu akwarysta holender Glenn Fong wypracował swoją metodę prowadzenia akwarium, opartą na całkowitym zaniechaniu podmian wody i nazwał ją DSR (Dutch Synthetic Reefing). Dzięki tej metodzie uzyskał oszczędności kosztów utrzymania akwarium wynikające ze znacznego zmniejszenia produkcji wody RO-DI i zakupu specjalnej mieszanki soli morskiej. Wyszedł z założenia, że skoro głównym powodem podmian jest uzupełnianie niektórych ubytków makro i mikroelementów spowodowanych konsumpcją i filtracją, nieracjonalne jest podmienianie wszystkich elementów składających się na wodę do akwarium morskiego. Opracowana metoda jest więc w dużym stopniu ekologiczna.Metoda DSR przedłuża żywotność aparatury do otrzymywania wody RO-DI potrzebnej już tylko do uzupełniania wody odparowanej i wykonania roztworów nasyconych makroelementów stosowanych w tej metodzie.
Zbiornik Glenna Fonga – autora metody DSR http://dsrreefing.nl/Photogallery/
Glen Fong po wielu latach prowadzenia w ten sposób akwarium 1500L, opracował początkowo na własny użytek specjalny kalkulator w arkuszu kalkulacyjnym, ułatwiający niezbędne obliczenia wagowe lub pojemnościowe ilości niezbędnych pierwiastków dla utrzymania stałych parametrów stosowanej syntetycznej wody morskiej.
Kalkulator DSR obliczający dawki poszczególnych pierwiastków – Wersja angielska do ściągnięcia na dole artykułu. (opis kalkulatora http://dsrreefing.nl/forum/index.php?topic=403.0 – wersja angielska)
Innowacyjność metody DSR polega na tym, że wykonuje się sztuczną wodę morską tylko do pierwszego zalania akwarium, a nie za każdym razem, gdy wymagana jest częściowa podmiana wody. Potem uzupełnia się tylko makroelementy, których z czasem ubywa. Takie podejście do problemu, wiąże się jednak z koniecznością kontrolowania, ilości głównych pierwiastków – czyli tych o zawartości w wodzie morskiej powyżej jednego miligrama na jeden litr ( mg/l ). Metoda DSR wymaga przeprowadzania odpowiednio częstych pomiarów za pomocą testów, które i tak w mniejszym lub większym zakresie wykonuje każdy akwarysta.
I na tym kończy się w zasadzie inność tej metody wobec przyjętej powszechnie zasady częściowej podmiany wody morskiej (syntetycznej). Metodę DSR, można wdrożyć zarówno przy starcie nowego, jak również do działającego akwarium.
Nie byłoby to jednak takie proste, gdyby nie opracowany przez autora metody kalkulator do wyliczania korekt makroelementów. Bez tego narzędzia utrzymanie właściwych parametrów wody, byłoby raczej bardzo trudne dla przeciętnego akwarysty, a dla obeznanego z chemią wody zapewne pracochłonne. Nie bez znaczenia są także zawarte w arkuszu kalkulacyjnym zalecenia – jak dopuszczalne dobowe ilości dozowania pierwiastków – i porady, oparte na wieloletnim (Akwarium 1500 litrów prowadzone 10 lat bez podmian wody.) doświadczeniu autora. Glenn udostępnił wspomniany kalkulator i co jakiś czas wprowadza do niego aktualizacje. Dla zapewnienia powtarzalności odmierzania poszczególnych makroelementów przyjął zasada używania wyłącznie roztworów nasyconych.
Zbiornik Glenna Fonga – autora metody DSR http://dsrreefing.nl/Photogallery/
W zależności od tego, czy akwarium będzie dla ryb, korali twardych lub miękkich albo z mieszaną obsada, można w prosty sposób dostosować skład ilościowy makroelementów, jak też wzbogacić wodę w mikroelementy (pierwiastki śladowe). Do tych ostatnich jednak, należy podchodzić z pewną ostrożnością, gdyż od momentu uruchomienia akwarium – wprowadzenia życia – pierwiastki śladowe są wprowadzane do obiegu wieloma drogami, np. pokarmami, w wyniku działania bakterii, z odchodami ryb czy przez obumierające glony, z rozkładu materii organicznej. Dodawanie pierwiastków śladowych wykonuje się głównie w akwariach z obsadą korali twardych i akwariach mieszanych (klasyczne). W pierwszych występuje duża konsumpcja mikroelementów, a w drugim utrata spowodowana koniecznością stosowania bardzo wydajnych systemów filtracji.
Pewnym zaskoczeniem, przyglądając się kalkulatorowi, są zalecane poziomy takich pierwiastków jak: żelazo i mangan. Okazuje się jednak, że mają one niebagatelne znaczenie dla korali, szczególnie przy stosowaniu oświetlenia z niebieskim zakresem widma.
Dogłębnie wyjaśnił to Hans-Werner Balling w artykule zamieszczonym w miesięczniku Koral nr3 2012r (Mikroelementy: fakty i zależności)
…Niektóre źródła światła – m.in. diody LED o wysokiej temperaturze barwnej – emitują dużo niebieskiego światła o długości fal na poziomie 450 nm. To promieniowanie jest bardzo skutecznie absorbowane przez barwniki antenowe fotoukładu II. Chodzi przy tym głównie o karoteiny, które nadają koralom ich brązowe zabarwienie. Jeśli jednak fotoukład II jest blokowany przez niedobór manganu lub nadmiar miedzi, pochłonięta energia nie może zostać oddana. W takiej sytuacji dochodzi do blaknięcia. …,
… Tak więc rzekomo szkodliwy wpływ światła emitowanego przez diody LED (cechującego się wysokim udziałem światła niebieskiego) to w rzeczywistości skutek niedoboru mikroelementów. …,
… Generalnie mikroelementy, zwłaszcza żelazo i mangan, odgrywają szczególną rolę przy fotosyntezie. …
Korale SPS w zbiorniku autora metody DSR
Uruchomienie nowego akwarium morskiego metodą DSR zaczyna się od przygotowania własnej mieszanki soli i rozpuszczenia jej w wodzie RO-DI. Do pierwszego zalania akwarium sztuczną wodą morską, należy określić potrzebną całkowitą objętość systemu, biorąc pod uwagę objętości skały, pomp, odpieniacza, itp. Jest to o tyle istotne, że nie będzie potrzebny zapas wody na podmiany. Wprowadzając do arkusza znaną ilość wody RO-DI uzyskuje się szybko informacje na temat ilości (w gramach lub mililitrach) 10 makroelementów wchodzących w skład wody morskiej. Są to elementy podstawowe wchodzące w skład każdej soli stosowanej do akwarystyki rafowej, czyli: chlorek sodu; chlorek wapnia; chlorek magnezu; siarczan magnezu; chlorek potasu; wodorowęglan sodu; stront; bor; jod; żelazo. W kalkulatorze trzeba zwrócić uwagę na przełącznik umożliwiający wybór sposobu obliczania „nowa woda / korekta” – i wybrać opcję „nowa woda”.
Po odważeniu potrzebnych składników dodaje się je bezpośrednio do wody zgromadzonej w pustym – bez skały i życia – zbiorniku lub pojemniku zastępczym i miesza do całkowitego rozpuszczenia. Przy czym cały proces przebiegnie szybciej, jeżeli woda będzie podgrzana do temperatury 250 C i mieszana pompą. W wymienionym składzie występuje wodorowęglan sodu, który powinien być dodany jako ostatni, ze względu na możliwość wytrącania się osadów i stopniowo dodawany po kontroli uzyskanego poziomu KH – (dla ułatwienia można posłużyć się kalkulatorem w celu wyliczenia potrzebnej dawki ) – oraz żelazo (Fe) dodawane stopniowo do ustalenia zalecanego poziomu maksymalnie 0,15 ppm. W ten sposób wykonana woda morska jest przygotowana do uruchomienia systemu, według ogólnie przyjętych zaleceń przy zakładaniu akwarium morskiego. Czy to będzie metoda DSB, VSV, AS, Probiotyczna, czy będzie używany odpieniacz jedno pozostaje niezmienne – woda, która cały czas jest ta sama i wymaga tylko dbania o jej stabilne parametry chemiczne.
Zbiornik Glenna Fonga – autora metody DSR http://dsrreefing.nl/Photogallery/
Trochę inaczej przechodzi się na metodę DSR mając już funkcjonujące akwarium.
Należy zacząć od wykonania wszystkich dwunastu testów i zapisania ich w kalkulatorze. Będą to pomiary parametrów takich jak: Ph, zasolenie, KH, Ca, Mg, K, Sr, B, I, PO4, NO3, Fe. Dopiero potem można przystąpić do wykonania korekty zaniżonych wartości. Oczywiście, gdy ma się przygotowane potrzebne odczynniki. Przy czym wskazane jest, aby korektę zasolenia – stosując chlorek sodu – wykonać dopiero po uzupełnieniu wszystkich pozostałych soli.
Mój zbiornik po roku prowadzenia suplementacji metodą DSR
Właśnie od tego zacząłem swoją przygodę z akwarium prowadzonym metoda DSR. W styczniu 2015 roku stanąłem przed koniecznością przeniesienia 4 letniego akwarium do innego budynku. W prawdzie w tej samej posesji, ale wodę trzeba było całkowicie spuścić. Podjąłem więc decyzje, że zmienię całkowicie wystrój zbiornika i poprowadzę go właśnie metodą DSR. Pierwsze tygodnie walczyłem z wysokim poziomem PO4, co jest zrozumiałe przy restarcie. Stosowałem zalecany przez Glenn’a cytrynian żelaza i od tamtego czasu mam spokój z fosforanami i azotanami. No, chociaż nie całkiem, gdyż system filtracji mam na tyle wydajny, że podając nie płukane mrożonki nijak nie mogę tych dwóch parametrów podbić do poziomu wykrywalności (testy Salifert).
Na początku, bodajże przez pierwszy miesiąc, z ciekawości testy robiłem co tydzień. Gdy zauważyłem, że stosunek wapnia do magnezu mam stały, wynikający z dobrze dobranego składu zasypu reaktora wapnia, oraz pozostałe składniki parametrów wody są w miarę stabilne. Zacząłem robić tylko raz na tydzień test KH i na jego podstawie korygowałem odciek z reaktora wapnia, pośrednio korygując ilość Ca i Mg.
Obecnie po roku prowadzenia akwarium metodą DSR mogę stwierdzić, iż teraz jestem bardziej świadom tego jaką mam wodę w akwarium. Z łatwością wprowadzam niezbędne korekty nie zastanawiając się czy dana partia soli jest taka sama, a może inna sól byłaby lepsza. Większość testów wykonuję raz w miesiącu. Jeżeli zdarzały się problemy, to były spowodowane nie brakiem podmian, lecz niecierpliwością lub zaniechaniem pewnych typowych czynności.
Mój zbiornik po roku prowadzenia suplementacji metodą DSR. Obecność glonów spowodowana jest innymi czynnikami.
Nie wątpliwie, łatwość utrzymywania właściwych ilości makroelementów w wodzie jest zasługą udostępnionego arkusza kalkulacyjnego. Jest bardzo dobrze zaprojektowany i precyzyjny. I pokuszę się o stwierdzenie, że metoda DSR nie miałaby racji bytu, gdyby nie udostępniony kalkulator. To dzięki jego funkcjom jest możliwe tak sprawne prowadzenie akwarium rafowego.
Oczywiście, brak podmian nie zwalnia akwarysty od dbania o sprawny system filtracji oraz obserwowanie, co się dzieje ze zwierzętami. Jak chociażby przykład mojego akwarium, gdy starając się poprawić kondycję ryb zagalopowałem się z dozowaniem aloesu. Spowodowałem tym wzrost alg nitkowatych, które mają i tak łatwe zadanie do kolonizacji z racji ustawienia akwarium prawie w południowym oknie. Na dodatek przez ograniczenia budżetowe mam tylko jedną rybę zjadającą glony, co jest stanowczo za mało w tej sytuacji.
Podsumowując roczny okres prowadzenia akwarium bez podmian wody, ale według metody DSR mogę stwierdzić – jest to oczywiście moje zdanie, że nie ma to wpływu na kondycję mieszkańców akwarium rafowego, pod warunkiem, że jakiekolwiek zmiany wprowadza się powoli i stopniowo. Nie wszystko na raz, z rozwagą i zrozumieniem skutków. Reagowaniem wzmożoną częstotliwością pomiarów wody w razie problemów. Natomiast sama metoda DSR jest, aż i tylko jednym ze sposobów na dozowanie makroelementów i niczym więcej.
W przypadku pytań i wątpliwości proszę o komentarze. Postaram się odpowiedzieć.
Jacek Zalewski
Kalkulator DSR do pobrania:
DownloadBibliografia:
http://dsrreefing.nl/index.html
http://www.zeewaterforum.info/forums/forumdisplay.php?358-DSR-Dutch-Synthetic-Reefing
http://dsrreefing.nl/forum/index.php?board=4.0
http://www.reefhobbyistmagazine.com/